غزال زیاری: یک شی باستانی دست‌ساز بشر از چیزی ساخته شده که از آسمان سقوط کرده است. اما این داستان ابهاماتی دارد. در زمان ساخت این شی، هیچ شهاب سنگی به نزدیکی مکانی که این پیکان در آنجا ساخته شده، سقوط نکرده بوده و درنتیجه تیمی از دانشمندان معتقدند که ممکن است آهنی که در ساخت این پیکان مورد استفاده قرار گرفته، از مکان دوردستی مثل استونی تامین شده باشد.
نوک پیکان کشف شده، از سابقه استفاده از آهنی که از آسمان سقوط کرده (آن هم در زمانی که هنوز ذوب آهن مورد استفاده قرار نمی‌گرفت) خبر می‌دهد یا شاید حکایت از شبکه‌های تجاری گسترده‌ای دارد که هزاران سال پیش وجود داشته و این شهاب سنگ را از راهی دور به سوئیس رسانده است.
اکتشاف این نوک پیکان در سوئیس
این شی باستانی در جستجوهای منسجمی که برای یافتن مصنوعات آهنی شهاب سنگی باستانی توسط زمین‌شناسی به نام بدا هافن از موزه تاریخ طبیعی برن و دانشگاه برن سوئیس انجام می‌شد، شناسایی گردید. در دوران ماقبل تاریخ، آهن فلز کمیابی بود ولی اجداد ما در آن زمان از در دسترس‌ترین منابع بهره می‌بردند؛ مثلا آهنی که به شکل شهاب سنگ از آسمان سقوط کرده است.
شهاب سنگ‌های آهنی رایج ترین شهاب سنگ‌های یافت شده هستند؛ چرا که بهتر از هر شهاب سنگ دیگری می‌توانند در برابر استرس ورود به جو زمین مقاومت کنند. این شهاب سنگ‌ها عموما از آهن تشکیل شده‌اند ولی در آنها مقادیر کمی نیکل و دیگر فلزات نیز یافت می‌شود. به نظر می‌رسد که تقریبا تمام سلاح‌ها و ابزارهای آهنی ساخته شده در عصر برنز با استفاده از آهن شهاب سنگ‌ها ساخته شده باشند.
بیشتر این آثار در مناطق مختلفی در خاورمیانه، مصر و آسیا یافت شده‌اند ولی تعداد محدودی از آنها نیز در مناطق مختلفی از قاره اروپا پیدا شده‌اند. حالا در منطقه موریگن در سوئیس هم آثار مشابهی یافت شده است. در طول عصر برنز و حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و در فاصله‌ای ۸ کیلومتری تا میدان توانبرگ، قطعات زیادی از شهاب سنگ‌های حاوی آهن یافت می‌شد که هزاران سال قبل و پیش از آخرین عصر یخبندان در آنجا سقوط کرده بودند.
در بین اشیایی که قبلا از این مکان حفاری شده بود، هافمن و همکارانش یک نوک نیزه آهنی پیدا کردند که طول آن ۳۹.۳ میلیمتر و وزن آن نزدیک به سه کیلوگرم بود. برروی این پیکان آثاری از بقایای ارگانیک رویت شده که محققان بر این باور هستند که احتمالا رد قیر توس است که در آن زمان برای چسباندن نوک پیکان به شفت مورد استفاده قرار می گرفته و ترکیب عجیبی است.
این شی مشخصه ترکیبی از آهن و نیکل که در شهاب سنگ‌های آسمانی وجود دارد و البته ایزوتوپ رادیواکتیو آلومینیوم (آلومینیوم ۲۶) را نشان می‌دهد که فقط در ستاره‌ها شکل می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
مواد ساخت پیکان از راهی دور آمده
ولی اینجا یک نکته جالب وجود دارد: ترکیب خاصی از فلزات موجود در نوک پیکان، با آهن شهاب سنگ‌های یافت شده در میدان توانبرگ مطابقت ندارد و به نظر می‌رسد که این آهن متعلق به یک کلاس خاص از شهاب‌سنگ‌های آهنی است که به شهاب سنگ‌های IAB شهرت دارند.
خوشبختانه، این ماجرا، تشخیص منشا آن را آسان‌تر می کند. از بین تمام شهاب سنگ‌های IAB بزرگی که در قاره اروپا سقوط کرده‌اند، سه تا از آنها ترکیبی دارند که با نوک پیکان مطابقت دارد: یکی شهاب سنگ Bohumilitz که در جمهوری چک یافت شد، دیگری شهاب سنگ Retuerte de Bullaque در اسپانیا و سومی شهاب سنگ Kaalijarv در استونی.
محققان حدس می‌زنند که به احتمال قریب به یقین آهن مورد استفاده در ساخت این نوک پیکان، از شهاب سنگ Kaalijarv تهیه شده است. اگر این شهاب سنگ ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به زمین برخورد کرده باشد، قطعات آن برای تغییر شکل و ساخت ابزارهای کوچک و تیزی مثل این نوک پیکان مورد استفاده قرار گرفته است. ولی فاصله میان استونی و محل یافتن این نوک پیکان، حدود ۱۶۰۰ کیلومتر است و این حکایت از آن دارد که شاید این نوک پیکان هم از مسیرهای تجاری کهربای بالتیک به این بخش از سوئیس رسیده.
با در نظر داشتن تعداد بالای ترکش‌های تولید شده از شهاب سنگ Kaalijarv در اثر برخوردش به زمین، این موضوع ارزش آن را دارد که محققان در بین مجموعه‌ها به دنبال اجسام مشابهی با این نوک پیکان باشند تا ببینند که آیا شهاب سنگ مادر قابل شناسایی است یا خیر.
محققان دراین باره می‌گویند:« چه این سر پیکان از تکه‌های شهاب سنگ Kaalijarv درست شده باشد و چه نه، به احتمال زیاد، این پیکان یک شی منفرد نبوده و احتمالا قطعات دیگری از آهن این شهاب سنگ با نمونه‌هایی نسبتا کوچک درست شده و در مجموعه‌های باستان شناسی اروپا و حتی شاید مناطق دورتر نیز وجود داشته باشد.»
منبع: sciencealert
۵۸۵۸