در سال های اخیر استفاده بیش از اندازه نوجوانان از فضای مجازی باعث نگرانی های زیادی در زمینه سلامت روانی و اجتماعی آن ها شده است. حالا پژوهشی تازه نگاهی دقیق به این موضوع داشته و راهکارهایی را برای غلبه بر آن ارائه داده است.
به گزارش مخبران در دنیای امروز تلفن همراه دیگر فقط یک ابزار تماس نیست بلکه به ابزاری چندمنظوره برای سرگرمی ارتباطات اجتماعی و حتی آموزش تبدیل شده است. این همه کاره بودن تلفن های هوشمند باعث شده تا نوجوانان بیش از پیش به آن وابسته شوند. این وابستگی به ویژه پس از همه گیری کرونا شدت گرفته است. تعطیلی مدارس و فاصله گرفتن نوجوانان از فعالیت های حضوری باعث شد تا بخش بزرگی از وقت آن ها صرف اینترنت و فضای مجازی شود. این موضوع در عین حال که می تواند فوایدی داشته باشد نگرانی هایی هم به دنبال دارد. استفاده زیاد از فضای مجازی می تواند نوجوانان را دچار اضطراب بی قراری دل مشغولی دائمی و حتی مشکلات رفتاری و اجتماعی کند.
یکی از مشکلات مهمی که در میان نوجوانان وابسته به فضای مجازی دیده می شود نداشتن انعطاف پذیری در فکر و رفتار است. منظور از این اصطلاح توانایی فرد در برخورد با موقعیت های جدید پذیرش تغییرات و داشتن دید باز نسبت به تجربه های تازه است. وقتی نوجوان نتواند با موقعیت های غیرمنتظره یا دشوار کنار بیاید ممکن است دچار سردرگمی تعلل در تصمیم گیری یا حتی رفتارهای ناسازگار شود. از طرف دیگر ارتباطات اجتماعی و رضایت از آن نیز در این شرایط تحت تأثیر قرار می گیرد. نوجوانانی که بیشتر در دنیای مجازی زندگی می کنند گاهی دچار مشکل در ایجاد ارتباط های واقعی همدلی با دیگران و مشارکت در جامعه می شوند. این عوامل نیاز به اقداماتی برای بهبود مهارت های روانی و اجتماعی نوجوانان را پررنگ می کند.
در همین راستا حسن آذرگون استادیار گروه روان شناسی دانشگاه پیام نور تهران با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای مشهد و نیشابور پژوهشی را در میان دانش آموزان نیشابوری انجام داده اند. موضوع این پژوهش بررسی تأثیر آموزش برخی مهارت های پایه ای زندگی مثل تصمیم گیری مدیریت هیجانات و ارتباط مؤثر بر نوجوانانی بوده که به استفاده زیاد از فضای مجازی وابسته هستند.
در این تحقیق پژوهشگران با انتخاب ۳۰ دانش آموز از شهر نیشابور که وابستگی زیادی به اینترنت و فضای مجازی داشتند آموزش هایی در قالب هشت جلسه ۹۰ دقیقه ای برگزار کردند. این آموزش ها شامل تمرین هایی برای تقویت مهارت های زندگی بودند.
محققان پیش از شروع آموزش ها و همچنین پس از پایان آن از شرکت کنندگان آزمون هایی گرفتند تا تغییرات احتمالی در وضعیت فکری و اجتماعی آن ها را بررسی کنند. برای سنجش وابستگی به اینترنت انعطاف پذیری ذهنی و بهزیستی اجتماعی از پرسشنامه های استاندارد استفاده شد.
نتایج به دست آمده نشان دادند که آموزش مهارت های زندگی تأثیر مثبتی بر توانایی فکری و رفتاری دانش آموزان داشته است. نوجوانانی که در این جلسات شرکت کرده بودند پس از پایان دوره انعطاف پذیری بیشتری در فکر و تصمیم گیری نشان دادند و در برابر موقعیت های مختلف واکنش های بهتری داشتند.
همچنین بهبود در وضعیت اجتماعی آن ها نیز مشاهده شد. این دانش آموزان بعد از آموزش ها احساس بهتری نسبت به روابط خود با دیگران داشتند و توانستند تعاملات اجتماعی سالم تر و مؤثرتری برقرار کنند. در مجموع آموزش این مهارت ها باعث افزایش احساس رضایت از زندگی اجتماعی و کاهش برخی نشانه های وابستگی به فضای مجازی شد.
اهمیت این یافته ها زمانی بیشتر می شود که بدانیم مهارت های زندگی مهارت هایی هستند که افراد را برای مدیریت بهتر زندگی روزمره آماده می کنند. این مهارت ها شامل تصمیم گیری آگاهانه حل مسئله بیان مؤثر احساسات و کنار آمدن با استرس های زندگی هستند. آموزش چنین مهارت هایی می تواند نوجوانان را برای روبه رو شدن با چالش های زندگی واقعی توانمندتر کند و از گرایش آن ها به دنیای مجازی بکاهد.
نتایج این پژوهش که در مجله «تحقیقات علوم رفتاری» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اصفهان و انجمن علمی روان پزشکان ایران منتشر شده اند همچنین بر اهمیت ورود آموزش مهارت های زندگی به برنامه های درسی مدارس تأکید دارد. پژوهشگران پیشنهاد می کنند که این آموزش ها در قالب محتواهای آموزشی رسمی وارد مدارس شود و معلمان نیز با این مهارت ها آشنا شوند تا بتوانند در کلاس های خود آن ها را به دانش آموزان منتقل کنند. این اقدام می تواند به ویژه در مناطقی که استفاده زیاد از فضای مجازی به یک معضل تبدیل شده نقش مؤثری در کاهش آسیب ها داشته باشد.
انتهای پیام