مخبران/مرکزی شهرستان محلات یکی از مناطق استان مرکزی است که صرفنظر از سردرمداری در تولید گل و گیاه و ماهیان زینتی، شاید به اندازه شهرستان هایی چون ساوه و زرندیه در تولید سایر محصولات کشاورزی مشهور نباشد، اما بیشتر روستاهای شهرستان محلات به دلیل شرایط اقلیمی یا حرکت بر اساس سنت گذشتگان، بخش اعظم تولیدات خود را حول یک یا چند محصول خاص متمرکز کرده اند.
اینگونه است که زردآلو و سبزه لریجان، گوجه، بلال و آفتابگردان جودان (جردیجان)، انار خورهه، هلوی امیرآباد بزیجان، بید قرمز بزیجان، بادام و انگور گلچشمه و گیلاس عیسی‌آباد توانسته‌اند نامی برای خود دست و پا کرده و به دلیل سابقه بسیار روستائیان در تولید این محصولات، به کیفیت و کمیت مناسبی دست پیدا کنند.
روستای امیرآباد بزیجان در دهستان باقرآباد از بخش مرکزی شهرستان محلات، در فاصله ۳۵ کیلومتری و در محدوده شمال غربی این شهرستان واقع شده است. امیرآباد و بزیجان دو روستای مجزا از یکدیگر هستند، اما احتمالا به این دلیل این روستا را امیرآباد بزیجان می‌نامند که با روستایی به همین نام در شهرستان محلات اشتباه گرفته نشود.
برای رسیدن به امیرآباد باید با حرکت از مسیر محلات به خمین و طی مسافت حدود ۱۹ کیلومتری و پس از صفی‌آباد، وارد جاده روستایی شد. از اینجا با طی مسافت حدودا ۱۵ کیلومتری به امیرآباد می‌رسیم. دسترسی از سمت اراک نیز از طریق جاده خمین به محلات امکانپذیر است. امیرآباد در فاصله ۶ کیلومتری بزیجان قرار دارد که بید قرمز به عنوان محصول منحصر به فرد آن، جهانی شده است.
بر اساس اطلاعات دریافتی از درگاه ملی آمار و طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ تعداد ۲۸ خانوار شامل ۷۶ نفر در این روستا سکونت داشته‌اند. مقایسه جمعیت ۷۶ نفری سال ۱۳۹۰ و ۷۲ نفری سال ۱۳۸۵ روستا در کنار سکونت ۲۸ خانوار در سال ۱۳۹۰ و ۲۱ خانوار در سال ۱۳۸۵، نشان می دهد که امیرآباد از نظر مهاجرت نسبت به روستاهای دیگر در وضعیت مناسبی قرار دارد و با در نظر گرفتن مرگ و میرهای احتمالی در بازه ۱۰ ساله سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵، می‌توان نسبت به مهاجرت معکوس در امیرآباد امیدوار بود.
اواخر تابستان بود که به امیرآباد رفتم تا آخرین روزهای برداشت هلو را از دست نداده باشم و گزارش پیش رو حاصل گشت و گذار در باغات پربرکت هلو و گپ و گفت با باغداران این روستاست.
با نزدیک شدن به روستا، باغ‌ها خیلی زودتر از خانه ها خودنمایی کردند، در واقع باغات اصلی روستا چند کیلومتری از آن فاصله دارند. در فصل برداشت هلو به باغ‌ها که می‌رسید، گوی‌های سرخ‌رنگی که درختان را زینت داده اند نشانه به مقصد رسیدن است، اینجا درختان پربار هلو به بزمی خوشرنگ دعوت‌تان می کنند.
هلو، میوه‌ای آبدار، خوش‌طعم و خوش‌عطر با نام علمی Prunus Persica و سرشار از انواع ویتامین‌ها از جمله گروه ویتامین ب و ویتامین آ است. چین خاستگاه این میوه بوده و ایران در کنار یونان، امریکا، ترکیه، اسپانیا و ایتالیا، از برترین تولیدکنندگان این میوه است.
پرواز کبک‌ها اطراف جاده از دیگر جلوه‌گری‌های امیرآباد است و نشان می‌دهد که این منطقه هم مانند بسیاری از نقاط شهرستان محلات، زیستگاه این پرنده است. گرمای هوای سال جاری باعث شده است که درختان هلو زودتر به بار بنشینند. برداشت هلو از اواخر مرداد آغاز شده و تا اواسط شهریور و گهگاه تا پایان تابستان ادامه می یابد. اینجا هم مانند سایر روستاها، خانواده‌ها در کنار هم محصولات را برداشت می‌کنند تا نقش کلیدی خانواده در اقتصاد روستا را به نمایش بگذارند.
صمیمیت و سادگی در بین مردم روستا موج می‌زند، آنگاه که من را میهمان سفره با برکت خود کردند و ادامه گزارش را به هم‌سفره شدن با آنها پیوند زدم.
باز هم مشکل کم آبی
آنگونه که اهالی روستا گفتند، اگرچه درختان هلو از گذشته در باغ‌های امیرآباد وجود داشته اند اما رونق کاشت هلو و توسعه باغات این میوه به پس از انقلاب و حفر چاه‌های کشاورزی برمی‌گردد. به همین دلیل اکثر باغ‌ها و درخت‌های هلو جوان، اما پربار هستند. زمین مستعد کشاورزی و باغداری در امیرآباد بسیار است، اما کمبود منابع آبی، راه را بر توسعه باغ‌ها بسته است. در سال جاری نیز کم‌آبی بیشتر از پیش خودنمایی می‌کند چنانکه با وجود پیاده‌سازی آبیاری قطره‌ای در بسیاری از باغات، تنش آبی، اقتصاد روستا را تحت تاثیر قرار داده و به گفته یکی از اهالی، امسال از کشت محصولات کشاورزی خودداری کرده و تمام منابع آبی خود را به باغ‌ها اختصاص داده‌اند.
یکی از باغداران امیرآباد گفت: اگر مشکل آب وجود نداشت، امسال نیز مانند سال‌های گذشته امکان تولید چهار تن لوبیا در روستا وجود داشت.اگرچه امسال شاهد سرمازدگی جدی در درختان هلو نبوده‌ایم اما شوک خفیف ناشی از تاثیر سرما در فصل گلدهی هلو، تاثیر خود را بر کیفیت محصولات گذاشته است.
در کنار هلو به عنوان محصول محوری باغ‌ها، سیب، گردو و بادام هم در باغ‌ها خودنمایی می‌کند که به گفته کشاورزان، امسال، بر خلاف درختان هلو، بار بهتری بر این درختان نشسته است.
برخی کشاورزان می‌گویند به خاطر افزایش حداقل دوبرابری قیمت کود شیمیایی، سموم و حتی کود حیوانی، بسیاری از باغداران امسال درختان خود را با هیچ کودی تغذیه نکرده‌اند که این هم می‌تواند عاملی برای کاهش کیفیت محصولات باغی باشد.
معضلی از جنس گراز!
درختان هلو امسال نیز مانند بسیاری از سال‌ها از آفت در امان مانده‌اند، اما باغداران از آسیب گرازها به درختان هلو گلایه داشتند. یکی از باغداران گفت: با توجه به ارتفاع کم درختان هلو، گرازها تا آنجا که به میوه و برگ درخت‌ها دسترسی دارند، به آنها آسیب وارد می‌کنند. استراحت گرازها پای درختان در فصل گلدهی به علت بوی خاص بدن آنها موجب می‌شود که گل‌ها به میوه‌های مطلوبی تبدیل نشوند و این عامل در فصل باردهی موجب بدبو شدن میوه‌ها می‌شود.
قیمت پایین هلو و تنش‌های سرمازدگی
قیمت پایین هلو و تنش‌های ناشی از سرمازدگی موجب شده برخی از کشاورزان تولید این محصول را به صرفه ندانند و به گفته آنها در سال‌های اخیر، بسیاری از درختان هلو، جای خود را به درخت بادام و گلخانه داده‌اند، چراکه باغداران معتقدند این محصولات نسبت به هلو، دردسر کمتری داشته و درآمد بیشتری را برای آنها به ارمغان می آورد.
تهدیدی در کمین هلوی امیرآباد
برخی هم معتقدند نسل پا به سن گذاشته کنونی، آخرین نسلی خواهند بود که دشواری‌های این کار را به جان می‌خرند و نسل بعدی، زحمت باغداری را تحمل نخواهد کرد و ادامه این روند، تاریخچه حدود ۴۰ ساله تولید هلو در منطقه را به نابودی خواهد کشاند. اگرچه این محصول با میوه دیگری جایگزین می‌شود اما این مسئله به معنای از دست رفتن چند دهه دانش تجربی است که با هیچ چیز قابل جبران نیست.
به گفته اهالی امیرآباد، آنتن‌دهی دو اپراتور بزرگ تلفن همراه در برخی نقاط روستا مطلوب و در برخی نقاط، تقریبا دور از دسترس است. اینترنت همراه یکی از اپراتورها در جایی که شبکه همراه در دسترس است به صورت ۴G بوده اما اینترنت همراه اپراتور دیگر در بیشتر نقاط روستا قطع است.
نکته دیگری که تقریبا در صحبت‌های تمامی مردم امیرآباد شنیده شد این است که هلوی امیرآباد معمولا به نام بزیجان در بازار عرضه می‌شود و عموم مردم و بازاریان هلوی این روستا را بیشتر به نام بزیجان می‌شناسند.
صابون دلالان به تن امیرآبادی ها هم خورده است
اگرچه با وجود مشکلات بسیار، محصول امسال باغات از نظر کمی و کیفی مطلوب بوده است، اما بدون شک، برنده ماراتن نفس‌گیر نگهداری، مراقبت، رسیدگی به باغ تا به بار نشستن و برداشت محصول، دلالان یا فروشنده‌های عمده میوه هستند، چرا که محصولات را به نازلترین قیمت از باغدار خریداری کرده و در برخی موارد تا دو برابر قیمت خریدشان، در بازار عرضه می‌کنند. فراهم کردن امکان عرضه مستقیم تولیدات توسط باغداران در بازار روز چهارشنبه‌های شهرستان محلات یا بازار میوه و تره‌بار محلات می‌تواند علاوه بر کوتاه کردن دست سودجویان و دلالان، منجر به سود بیشتر برای کشاورزان و کاهش قیمت محصولات در بازار شود.
باز هم خلاء صنایع تبدیلی
اکثر درختان هلوی امیرآباد از نوع زعفرانی و هسته جدا هستند. عطر و طعم هلوی امیرآباد از کیفیت بالایی برخوردار است و پرباربودن درختان، نشان از انتخاب نژاد مناسب برای کشت و تلاش بی‌وقفه باغداران دارد. اکثر باغداران محصول تولیدی را به محلات برده و تحویل عمده‌فروش ها می‌دهند و تاکنون هیچ کدام از صنایع تبدیلی، مشتری محصولات امیرآباد نبوده است.
خلاء صنایع تبدیلی حتی در مقیاس کوچک که موجب ایجاد ارزش افزوده برای تولیدات کشاورزان می‌شود، مانند تمام روستاهای منطقه، در امیرآباد نیز احساس می‌شود. ایجاد چنین واحدهایی می‌تواند علاوه بر دلگرمی مردم روستا و فراهم آوردن سود بیشتر برای کشاورزان، زیرساخت‌هایی چون اینترنت پایدار را برای روستا به ارمغان بیاورد.
از آنجا که آمار، پیش‌نیاز برنامه‌ریزی در هر زمینه‌ای است، نبود آمار دقیق از میزان تولید و سطح زیرکشت باغات در این روستا، برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت را غیرممکن می‌کند. این اطلاعات، ابتدایی‌ترین داده‌های مورد نیاز برای برنامه ریزی و تصمیم گیری جهت جذب سرمایه گذار و راه اندازی صنایع تبدیلی است تا این صنایع به بررسی توجیه ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز بپردازند.
بر اساس آمار موجود، جمعیت روستا در یک دهه اخیر روند ثابتی داشته اما افزایش میانگین سنی ساکنان روستا در کنار سکونت فصلی برخی اهالی که به منظور برداشت محصولات باغی یا کشاورزی انجام می‌شود، می‌تواند زنگ خطری برای تولید هلو باشد. ایجاد واحد فرآوری هلو هرچند در مقیاس کوچک، دلگرمی مناسبی برای تثبیت سکونت در روستاست.
البته با توجه به اینکه محصولات مختلفی در روستاهای محلات تولید می شود یک واحد فراوری می تواند با استقرار در یکی از روستاها محصولات متنوع مورد نیاز خود را از روستاهای اطراف تامین کرده و توجیه لازم برای راه اندازی واحد فراوری میوه و صنعت تبدیلی در این منطقه ایجاد شود، هرچند در دنیای امروز، که دنیای رقابت است قطعا چنین اقدامی بدون نوآوری و ابتکار در تولید و عرضه، ریسک بزرگی خواهد بود و باید حتی در اندازه های کوچک کار تولیدی هم پا را از مرزهای تکرار فراتر گذاشت تا بتوان به بازارهای بزرگ تر و جدیدتر دست پیدا کرد و بازارهای قدیمی تر را نیز از آن خود کرد.
راه اندازی چنین واحدهایی حتما به تحقق جلوگیری از مهاجرت به شهرها، افزایش انگیزه تولید در اهالی روستاها و ایجاد ارزش افزوده کشاورزی، رونق روستاها و تحقق مهاجرت معکوس کمک کرده و چه بسا که فرصت ها و امکانات بیشتری را نیز در منطقه رقم بزند.
در امیرآباد هم مانند بسیاری از روستاها، خبری از مراسم یا جشنواره‌ای برای معرفی این پتانسیل روستا نیست. در این شرایط باید گام اول توسط اهالی روستا و باغداران برداشته شده و ضمن مطالبه از مسئولان، به یاری مسئولان دولتی به برگزاری چنین جشنواره‌ای پرداخته شود. بدیهی است چنین مراسمی در ابتدای راه با کاستی‌ها و ضعف‌هایی مواجه شود، اما برداشتن گام اول در برگزاری جشنواره، موانع و ضعف‌ها را مشخص کرده و مسیر برگزاری آن در سال‌های بعد را تسهیل خواهد کرد.
فراموش نکنیم برگزاری هرگونه مراسم مرتبط با این محصول شاخص و باکیفیت روستای امیرآباد حتی اگر بخش بسیاری از هزینه، ملزومات و تدارکات آن بر عهده باغداران باشد، به دلیل معرفی روستا، می‌تواند مقدمه سرمایه‌گذاری و پشتوانه‌ای برای رونق تولید و عرضه محصول باشد. این برندسازی در نهایت سود بیشتری را برای آنان به ارمغان خواهد آورد.
لزومی نیست که برای آغاز هر کاری منتظر دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی بود. تجربه نشان داده است که هر اقدام اصولی و موفق از سمت مردم یا سازمان‌های مردم نهاد، در ادامه راه حمایت‌های دولتی را نیز به خود جذب خواهد کرد. حرکت در این مسیر، باعث نقش‌آفرینی مردم رشد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی روستا را به همراه خواهد داشت و زمینه هویت‌سازی برای روستا را فراهم خواهد کرد.
از سوی دیگر، اگرچه خواست و اراده مردم در برگزاری جشنواره‌های روستایی از اصول اولیه برگزاری چنین مراسماتی است اما این مسئله نافی نقش مهم سازمان‌های دولتی در توجه به روستاها و ظرفیت‌های آنها نیست. شناساندن پتانسیل منطقه به گردشگران و فعالان اقتصادی می‌تواند به تحکیم روابط مردم با دستگاه‌های دولتی کمک کند.
توسعه پتانسیل توریستی شهرستان محلات و گسترش آن در سطح روستاها، به توازن پیشرفت در منطقه کمک خواهد کرد و به طور حتم، باز شدن پای گردشگران به روستاها، رونق اقتصادی را به همراه داشته و ورود بی‌دغدغه زیرساخت‌های توسعه‌ای را برای منطقه به ارمغان خواهد آورد. الگوگیری از دهستان خورهه به عنوان یک روستای موفق در جذب گردشگر و سرمایه‌گذاری می‌تواند چراغ راهی در این مسیر باشد.
انتهای پیام