چرا آرایش می کنیم ؟ | امروزه آرایش کردن در بین زنان، در سطح جهانی رواج زیادی یافته است. کشور ما، ایران نیز از این امر مستثنا نیست و حتی از برخی جهات جزء کشورهای ردهی بالا قرار دارد. با توجه به آمارهای اعلام شده از لحاظ واردات سرم کاهنده منافذ لاکچری کوین دارای مقام هفتم جهان و در مصرف، در میان کشورهای جنوب و غرب آسیا، بعد از هند و پاکستان دارای مقام سوم است.
زنان به وسیله ی آرایش گونه ای از فردیت، هویت، یا سوژگی را در مفهومی عمیق تر به عنوان زنانگی را برای خود میسازند. مفاهیم زیبایی و آرایش در جامعه ی معاصر پیوند تنگاتنگی با جنسیت دارد. حال با توجه به مصرف انبوه مواد آرایشی در ایران و با توجه به پیوند آشکار و پنهان آن با مفهوم زیبایی و زنانگی، لازم به نظر میرسد به این کردار روزمره با دقت و توجه بیشتری نگریسته شود . مسأله آرایش زنان در قالب سؤال ها و چالش های متعددی قابل طرح و بررسی است که هر کدام به نوبه ی خود دارای اهمیت اند. در مقاله به اختصار دستاوردهای پژوهشی مطالعه خانم نوری با عنوان تحلیل بازنمایی زیبایی زنانه در گفتمان مردانه (با نگاهی به آرایش روزمره زنان در تجربه ی زیسته شان) بیان کرده ایم
که در این مطالعه تلاش می شود با نگاه مطالعات فرهنگی، مسأله آرایش زنان را با ارجاعی به در یک گفتمان پدر سالار به عنوان یک پدیده و متغیر فرهنگی، اجتماعی، توصیف و تبیین نموده و برخی از عوامل، چالش ها و مشکلات کنترل اجتماعی بیرونی مربوط به آرایش زنان را به اختصار تحلیل کرده و تلاش می شود تا آرایش زنان به مثابه یک پدیده ی هویت یابی در ارتباط با مفهوم زیبایی برای زنان تحت نظارت ساختارهای پدرسالار به چالش کشیده شود. و در نهایت با بررسی تجربه ی زیسته ی خود زنان به برداشت خود زنان از زیبایی و باز نمود آن در آرایش آنها پرداخته میشود . در این پژوهش با 20 زن تهرانی از سن 18 تا 45 ساله با متوسط سنی 26 سال مصاحبه شده است و درباره ی کردار آرایش روزمره و همچنین آرایش آنان در مواقع خاص از ایشان پرسیده شد .
ابتدا پوشش و آرایش نمونه ها به دقت مشاهده شد. محقق با سپری کردن زمان طولانی در آرایشگاه های پر رفت و آمد مناطق مختلف شهر تهران و شناسایی مشتریان ثابت آنها و پرس وجو از متصدیان آرایشگاه ها نمونه های اولیه انتخاب و با آنها مصاحبه شده و طی مصاحبه نمونه های دیگری نیز از طریق افراد مصاحبه شونده معرفی شدند . هر مصاحبه از 40 دقیقه تا یک ساعت و گاهی هم یک ساعت و نیم به طول انجامید و مصاحبه بر اساس طرح مصاحبه ی از پیش تدوین شده پیشبرده شد. در هر مصاحبه پس از ایجاد اعتماد و شروع مصاحبه در قالب یک گپ دوستانه از مصاحبه شونده تقاضا می شد که روایت خود را از آرایش و زیبایی زنانه مطرح کرده و در خلال صحبتها پژوهشگر بحث را بر اساس اهداف مد نظر هدایت نموده است.
معانی آرایش نزد زنان
چرا آرایش می کنیم ؟ | اولین یافته پژوهش به معانی آرایش از دیدگاه زنان می پردازد. آرایش کردن با محصولات لاکچری کوین از دیدگاه کسانی که خود با مسئله آرایش درگیر هستند، معانی مختلفی دارد. عمده ترین معانی که پاسخ گویان به آن اشاره داشتند، شامل موارد زیر است آرایش به معنی بهداشت، پاکیزگی و آراستگی : بعضی از پاسخ گویان آرایش کردن را نوعی پاکیزگی و آراستگی می دانستند. آنها معتقد بودند آرایش جزئی از انضباط ظاهر است و انسان با صرف وقت برای آرایش کردن، این احساس را پیدا می کند که تمیزتر و مرتب تر شده است یا احساس می کند که چیزهای منفی را در خود نابود کرده است . آراستگی و تر و تمیزی رو دوس دارم.
- اولا زنان چگونه آرایش میکنند؟
- دوما : این امر را چگونه آموخته اند ؟
- و سوما : این آموخته ها را چگونه بکار میبرند ؟
و به نظر میرسد که دانستن قیمت سرم لاکچری کوین و همه ی این سوالات به دانشی نیاز دارد که زنان از آن بهره مندند. و بررسی این دانش از این جهت اهمیت دارد که خود زنان آرایش کردن را دانشی زنانه میدانند و معانی ملازم با آن در دل همین زنانه دانستن این دانش حتی از طرف خود زنان است .
چرا آرایش می کنیم ؟
” پدرم آدم سنتی بود و فوق العاده سخت گیر مخصوصاً برای من که دختر بزرگ خونه بودم . وقتی دانشگاه قبول شدم و اومدم تهران احساس نفس کشیدن میکردم. راستش تا قبل از اینکه بیام دانشگاه حتی نمتونستم صورتم رو اصلاح کنم دیگه آرایش هیچی ( خنده ) کم کم جرات و جسارتش رو پیدا کردم و از بچه های خوابگاه یاد گرفتم که چه جوری آرایش کنم ” ( سمیه ، 32 ساله). راستش هرچی فکر میکنم یادم نمیاد چه طوری آرایش کردن رو یاد گرفتم . انگار تو خونم بوده یه چیزیه که همیشه بدون این که بهش فکر کنم بلد بودم. به نظر من آرایش ذاتاً زنانه ست، میدونی چیه ؟ ( حرکات چهره و دستها با هیجان ) اصلا به نظر من یه هنره، یه حس لطیف، پر از رنگ و ظرافت. شاید مردا بتونن یاد بگیرن چه جوری ارایش کنن ولی بعید میدونم حسی که یه زن داره وقتی آرایش میکنه رو بفهمن ” ( مونا 23 ساله).
” مامان من یه زن مذهبی بود و نمیدونم دوس نداشت آرایش کنه یا میترسید ؟ ( مکث با حالتی تاسف بار) راستش مامان نازنین، همکلاسیم بود خونه شونم نزدیک ما بود تو اتاق خوابش یه عالمه وسیله آرایشی و عطر و از این جور چیزا داشت. همیشه دوس داشتم بزرگ شم مثل اون شم. خیلی با کلاس بود. وقتی آرایش میکرد دزدکی نگاش میکردم وقتی میرفت بیرون من و نازی میرفتیم سر وقت وسیله هاش” (مهدیه ، 27 ساله). آرایش به معنی زیبایی : بسیاری از پاسخ گویان آرایش را به زیبایی، زیبا شدن یا وسیله زیبا کردن تعبیر می کنند. در اینجا باید به نوعی تفاوت در تفسیر زیبایی که در بین زنان تعریف شده است اشاره کرد:
و زیبایی جنسی، که در آن تمایل جنسی فرد به واسطه ی قرار گرفتن در برابر آرایش یا هنر بر انگیخته می شود و در این حالت میل جنسی تعیین کننده است. تغییرات در نحوه ی آرایش با بازخوانی میل جنسی صورت گرفته است و از منظری انتقادی می توان گفت که در جامعه ی مرد سالار با توجه به نقش برانگیخته‌گی جنسی، آرایش از عرصه ی زیبایی به در آمده و به عرصه ی جنسی کشیده شده است. در اینجا زیبایی نه به معنای زیبایی شناختی آن بلکه با معانی متفاوتی مثل ” خوشکل بودن ” تعبیر می شود. بیشتر اوقات تو خونه آرایش میکنم که خوشکل شم. انقدی که شوهرم نتونه ازم چشم برداره ” (نازنین، 32 ساله). زنا آرایش میکنن تا ناز بشن، خوشکلی واسه زنا یه اصل اساسیه ” (رویا ، 27 ساله).
4- آرایش به معنی وسیله ایجاد تنوع و لذت : گروهی از پاسخ گویان آرایش را ابزاری می دانند که می تواند موجب تنوع باشد. زنان عمدتاً بین لذت از صورتی زیبا و رابطه ی صورت زیبا با آرایش و همچنین بین لذت جنسی و زیبایی رابطه برقرار میکنند. آرایش یعنی صورت را از سادگی درآوردن. هر روزی که میرم جلو آینه وخودم رو زیبا حس میکنم همه چی بر وفق مرادم میشه ” (فاطمه، 36 ساله) گاهی وقتا تو خونه که حوصله م سر میره میرم جلو آینه و یه دستی به سر و روم میکشم تا حالم جا بیاد یه روزایی هست که حس میکنم خیلی خوشکل شدم، زنگ میزنم دوس پسرم بیاد یه دوری بزنیم” (مریم ، 27 ساله).
بنا به بیان این گروه، آرایش کردن برای آنها تنوع به همراه دارد. آنها از اینکه همیشه یک شکل باشند، خسته می‌شوند و چهره خود را بدون آرایش، ساده و تکراری می بینند. عمده ی زنان آرایش را ابزاری برای زیباتر به نظر آمدن میدانند و این زیبایی را با مفهوم لذت در می آمیزند و از طریق این مفهوم خود را در موازنه ی جنسیت قدرت مند تر می یابند . آرایش به معنی وسیله تغییردهنده وضعیت روحی : بعضی از پاسخ گویان آرایش را وسیله ای برای تغییر وضعیت روحی تعریف می کردند. به عنوان مثال آنها بیان داشتند که آرایش وسیله ای است که با استفاده از آن وقتی افسرده هستند، احساس بهتری را تجربه می کنند و عده ای هم آن را وسیله کسب اعتماد به نفس می دانستند.
آرایش ابزاری برای مدیریت بدن بر حسب موقعیت عمل
چرا آرایش می کنیم ؟ | دومین یافته ی این پژوهش نشان گر آن است که فعالیت هایی که زنان در طول زندگی روزمره خود انجام می دهند ارتباطی تنگاتنگ با میزان و نحوه آرایش آنها دارد. این امر منجر بدان شده است که زنان در زمینه های متفاوت اجتماعی و فرهنگی کردار های آرایشی مختلفی را بکار بندند. همین امر است که زنان را در ایران به وضعیتی چندگانه از حیث آرایش سوق داده است، زیرا می باید بدانند که در محل کار، در مجالس عروسی، در خیابان و یا حتی در ختم و برای شریک جنسیشان چگونه آرایش کنند و در هر کدام از این آرایش ها چگونه معنایی از زیبایی را به جهان اجتماعی شان می افزایند و به وسیله ی این معرفت،
بعد یه مدت خودت دستت میاد، یه حسی بهت میگه اینجا باید اینطوری رفت وگرنه زشته ” (مهین، 37 ساله). نگاه مردان افراد جامعه زنان را که بیش از حد آرایش می کنند را مورد قضاوت قرار می‌دهند مردانی که می‌خواهند همسر خود را انتخاب نمایند نیز به این قضاوت های اطراف نگاه می کنند اگر این آقایان بخواهد خانمی را که بیش از حد آرایش می کنند و لباس نامناسب با هنجارهای جامعه می‌پوشد را انتخاب کند مورد قضاوت اشتباه قرار خواهد گرفت همانطور که گفته شد افرادی که آن زیاد آرایش میکنند حاضر نیستم بدون آرایش حتی تا سر کوچه بروند و از درون ذهن و روح روان آسیب دیدن و می‌خواهند با پوشاندن و مشکلات صورت خود مشکلات خود را پنهان کند اگر این مشکلات و مسائل بررسی نشده و حل نشود به بخشی از شخصیت وی تبدیل خواهد شد