راهکار‌های تغذیه‌ای برای درمان کبد چرب

بیماری کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در جهان و ایران است که به دو نوع الکلی و غیرالکلی تقسیم می‌شود. کبد چرب الکلی درنتیجه مصرف زیاد الکل بروز می‌یابد و انباشته شدن چربی در کبد باعث التهاب سلول‌های آن می‌شود.

کبد چرب غیرالکلی یک بیماری مزمن کبدی است که درجات مختلفی (از کبد چرب بدون علامت تا التهاب شدید کبد، فیبروز و سیروز) را در بر می‌گیرد و به‌دلیل تجمع مقادیر زیاد چربی (تری‌گلیسرید) در سلول‌های کبد به وجود می‌آید، در این بیماری معمولاً بیشتر از ۵ درصد وزن کبد را چربی تشکیل می‌دهد.

عوامل خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی چیست؟

چاقی، افزایش قند خون، دیابت نوع دو و افزایش چربی خون از جمله مهم‌ترین علل بروز کبد چرب غیرالکلی هستند، از جمله دیگر عوامل خطر این بیماری می‌توان به افزایش سن، سابقه خانوادگی، سوءتغذیه، کاهش وزن شدید، دارو‌ها (مانند گلوکوکورتیکوئید‌ها ومتوتروکسات) و برخی بیماری‌ها (نظیر بیماری التهابی روده) اشاره کرد. در برخی مطالعات بین بروز این بیماری با دریافت زیاد چربی‌های اشباع یا کربوهیدرات‌ها ارتباط مشاهده شده است.

کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟

به‌وسیله سونوگرافی می‌توان کبد چرب غیرالکلی را تشخیص داد؛ همچنین در این بیماری میزان آنزیم‌های کبدی افزایش می‌یابد که می‌توان با آزمایش خون آن را تشخیص داد.

علائم کبد چرب چیست؟

کبد چرب عمدتاً علامت خاصی ندارد و به‌صورت اتفاقی در آزمایشات دوره‌ای یا سونوگرافی تشخیص داده می‌شود، با وجود این در صورت پیشرفت بیماری، ممکن است علائمی همچون احساس ضعف و خستگی، کاهش وزن، کاهش اشتها، تهوع، درد در سمت راست بدن بالای شکم و بزرگ شدن کبد بروز یابد.

آیا کبد چرب صرفاً در افراد چاق بروز می‌یابد؟

اگرچه مطالعات نشان داده است که بیشتر از ۷۵ درصد افراد چاق مبتلا به این بیماری هستند، اما تعداد زیادی از بیماران مبتلا به کبد چرب دارای وزن طبیعی هستند و بنابراین نمی‎توان گفت که این بیماری مختص افراد چاق است؛ البته بیماران دارای وزن نرمال که به کبد چرب مبتلا هستند ممکن است چاقی شکمی و مقاومت به انسولین داشته باشند و از رژیم غذایی ناسالم پیروی کنند.

مبتلایان کبد چرب وزن خود را ناگهان کاهش ندهند!

کاهش تدریجی وزن بدن یکی از راهکار‌های بسیار مؤثر در درمان کبد چرب است، اما دانشمندان معتقدند که این کاهش وزن نباید به‌صورت ناگهانی اتفاق بیفتد، زیرا باعث بدتر شدن بیماری می‌شود.

توصیه‌هایی برای درمان کبد چرب

پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، کنترل وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل، کنترل دیابت، پیروی از یک برنامه منظم ورزشی و پیاده‌روی روزانه حداقل ۳۰ دقیقه، کاهش کالری مصرفی روزانه و افزایش مصرف سبزیجات، کاهش مصرف شیرینی و مواد قندی و کربوهیدرات‌ها و چربی‌های اشباع (محصولات لبنی پرچرب، سوسیس و کالباس، کله‌پاچه و…) از عوامل مهم در درمان کبد چرب است.

مصرف مرغ و ماهی به‌جای گوشت قرمز نیز می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به کبد چرب کمک کند. بیماران مبتلا به کبد چرب باید از مصرف فست‌فود‌ها و غذا‌های فرآوری‌شده اجتناب کنند.

خوب جویدن غذا‌ها باعث می‌شود فرد زودتر احساس سیری کند و درنتیجه زودتر از مصرف غذا دست بکشد که این امر به کاهش وزن و درمان کبد چرب کمک می‌کند.

بیماران باید تا حد امکان از غذا‌های کبابی و آب‌پز یا بخارپز به‌جای غذا‌های سرخ‌کردنی استفاده کنند تا میزان چربی خون آن‌ها افزایش نیابد.

مصرف انواع حبوبات مانند عدس، ماش، لوبیا و مواد غذایی حاوی فیبر مانند سبزیجات و میوه‌ها برای افراد مبتلا به کبد چرب مفید است.

نوشیدن یک لیوان آب حاوی لیموترش در آغاز روز می‌تواند بهترین انتخاب برای بیماران کبد چرب باشد.

استفاده از نان و غلات سبوس‌دار باید در بیماران مبتلا به کبد چرب، افزایش یابد.

استفاده از منابع غذایی حاوی پتاسیم مانند موز، کشمش، آلو، بادام و سبزیجات به بهبود بیماران کمک می‌کند.

مصرف سیر و پیاز به‌دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌ها، به بیماران توصیه می‌شود.

تحقیقات نشان داده است افرادی که از زردچوبه به‌عنوان چاشنی در برنامه روزانه خود استفاده می‌کنند با خطر کمتری از نظر ابتلا به کبد چرب روبه‌رو هستند.

مبتلایان کبد چرب چه روغن‌هایی مصرف کنند؟

بیماران مبتلا بهتر است به استفاده از روغن‌های گیاهی مایع مانند روغن زیتون روی بیاورند و از مصرف زیاد روغن‌های حیوانی بپرهیزند و مصرف کره، خامه و لبنیات چرب را کاهش دهند.

مطالعات نشان داده‌اند که بعضی از انواع چربی‌ها می‌توانند در کبد چرب نقش محافظتی داشته باشند که مهم‌ترین آن‌ها اسید‌های چرب امگا ۳ است که اصلی‌ترین منبع آن روغن ماهی است. از دیگر منابع اسید‌های چرب غیراشباع می‌توان به گردو، دانه آفتابگردان، دانه کنجد، کره بادام‌زمینی، روغن زیتون و لوبیای سویا اشاره کرد.

احتمالاً اسید‌های چرب ترانس نیز در بروز کبد چرب نقش داشته باشند؛ برخی از منابع غذایی اسید‌های چرب ترانس عبارتند از مارگارین، کره و روغن‌های سرخ‌کردنی تجارتی.

بیماران مبتلا به کبد چرب می‌توانند به‌صورت نامحدود میوه مصرف کنند؟

در بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی، افزایش دریافت کربوهیدرات رژیمی (بیشتر از ۵۴ درصد از کالری دریافتی) باعث بیشتر شدن التهاب کبد می‌شود.

مصرف رژیم غذایی غنی از فروکتوز که قند موجود در میوه‌هاست، می‌تواند منجر به کبد چرب شود بنابراین توصیه می‌شود که بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی مصرف فروکتوز و میوه‌ها را به حد تعادل برسانند و از مصرف بیش از حد نیاز پرهیز کنند؛ میزان نیاز به مصرف میوه‌ها بر اساس وزن بدن هر فرد متغیر است.

همچنین نوشیدنی‌های گازدار با فروکتوز بالا یا سایر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند، به‌طور مستقیم منجر به افزایش رسوبات چربی در کبد می‌شوند بنابراین به بیماران توصیه می‌شود که به‌جای نوشیدنی‌های شیرین، آب ساده بنوشند.

بیماران مبتلا به کبد چرب می‌توانند تخم‌مرغ بخورند؟

مطالعات موجود درباره مصرف تخم‌مرغ در بیماری کبد چرب، داده‌های متناقضی درباره این موضوع ارائه می‌کند، اما به‌طور کلی می‌توان گفت که مصرف دو تا سه عدد تخم‌مرغ در طول هفته به‌صورت آب‌پز مشکلی برای کبد بیماران ایجاد نمی‌کند، البته برخی مطالعات نیز همچنان تأکید دارند که مبتلایان کبد چرب باید مصرف زرده تخم‌مرغ را در رژیم غذایی خود کاهش دهند.

درمان کبد چرب با طب سنتی

برخی از گیاهان برای درمان کبد چرب استفاده می‌شوند؛ گیاه خارمریم به‌علت وجود ماده‌ای به‌نام “سیلی‌مارین” در درمان این بیماری مؤثر است. عرق کاسنی، شاطره، عناب، زنجبیل، چای سبز، کنگر فرنگی، آب‌انار و زرشک سیاه نیز از دیگر مواردی هستند که در طب سنتی به تأثیر مثبت آن‌ها بر عملکرد کبد اشاره شده است.

کدام ویتامین‌ها برای درمان کبد چرب مفید هستند؟

ویتامین E که یک آنتی‌اکسیدان قوی است در درمان کبد چرب مؤثر شناخته شده است. این ویتامین با بهبود آنزیم‌های کبدی و کاهش التهاب کبد، به درمان این بیماری کمک می‌کند.

ویتامین D نیز می‌تواند منجر به کاهش خطر دیابت نوع ۲ و کاهش فشار خون شود و میزان ویتامین دی سرم با بروز کبد چرب غیرالکلی در ارتباط است.