اظهارنامه حقوقی و کاربرد آن

در پاسخ به اینکه اظهارنامه چیست و کاربرد اظهارنامه قضایی چیست باید گفت: مطابق ماده 156 قانون آئین دادرسی مدنی اظهارنامه قضایی از جمله ابزار ها و امکاناتی است که قانون گذار در اختیار افراد گذاشته تا بدون طرح دعوی در محاکم اقدام به اعلام اراده و درخواست خویش به طرف مقابل نموده و در صورت امکان مسائل فی مابین را حل و فصل نمایند. ارسال اظهارنامه اختیاری است مگر در مواردی که قانون گذار مشخص و الزام نموده است. قانونگذار در قانون آئین دادرسی مدنی ابزاری به اسم اظهارنامه را پیش بینی کرده است. در واقع، با استفاده از اظهار نامه، می توانیم بدون اینکه به دادگاه رفته و اقامه دعوا نماییم اراده و درخواست خویش را به طرف مقابل اعلام نماییم .

در برخی از شرایط، ممکن است که نخواهیم یا نتوانیم در مراجع قضایی برای حق یا طلبی که از دیگری داریم اقامه دعوا کنیم یا مایل باشیم پیش از اقامه دعوا در محاکم، ابتدا از طریق یک فراخوان و دعوت، اراده خویش مبنی بر صلح و سازش و حل توافقی و مسالمت آمیز در خصوص موضوع را به طرف مقابل اعلام نمائیم. گاه نیز پیش می آید که در پی جمع آوری ادله جهت اثبات آگاهی طرف مقابل، در دادگاه بوده. تمامی این امور از طریق ارسال اظهارنامه قضایی میسر و ممکن است. بنابراین، در این مقاله از سایت تهران وکیل به بررسی اینکه اظهارنامه چیست و اظهارنامه چه کاربردی دارد از منظر قانون آئین دادرسی مدنی می پردازیم. چنانچه مایل هستید با تعریف اظهارنامه و کاربرد اظهارنامه قضایی آشنا شوید در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی هرکس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید؛ مشروط بر اینکه موعد مطالبه فرا رسیده باشد. بر اساس این ماده، نیازی نیست که لزوما با مراجعه به دادگاه و اقدام قضایی حق و حقوق مان را مطالبه کنیم بلکه با استفاده از اظهارنامه قضایی و بدون حضور در مراجع قضایی صرفا با اقدام به ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می توان به حق دست یافت. سابقا، ارسال اظهارنامه از طریق تکمیل فرمی بود که افراد می توانستند از طریق مراجع قضایی تهیه کنند. اما امروزه با استفاده از درگاه خدمات الکترونیک قضایی و یا دفاتر خدمات الکترونیکی می توان اقدام بهنمود.

بر اساس تعریف بالا در واقع اظهارنامه قضایی ابزاری است که قانون گذار در اختیار افراد قرار داده تا اراده خویش را به طرف مقابلشان اعلام نمایند. باید دانست ارسال اظهارنامه قضایی در برخی موارد الزامی است و در برخی موارد اختیاری است. در بسیاری از موارد چه بسا ارسال اظهارنامه رسمی سبب حل مشکلات فراوانی شده و از هرگونه اقدام قضایی جلوگیری کند. از آن جهت که اظهارنامه یک ابزار قضایی است و از طرف دادگاه به مخاطب آن ابلاغ الکترونیکی می شود، باید با بیانی محترمانه نگارش شده و حاوی مطالب تهدید آمیز نباشد. لذا اطلاع از نحوه تنظیم صحیح اظهارنامه واجد اهمیت فراوانی است.

اظهارنامه چه کاربردی دارد

در پاسخ به این سوال که اظهارنامه چه کاربردی دارد باید گفت: همانطور که گفتیم، اظهارنامه وسیله ای است که با استفاده از آن می توان قبل از اینکه اقدام به اقامه دعوا در محاکم قضایی نمود حقی را مطالبه کرد. باید دانست در برخی موارد ارسال اظهارنامه اختیاری و در برخی موارد ارسال اظهارنامه الزامی است. بر این اساس از جمله کاربردهای اظهارنامه می توان به مثال های زیر اشاره نمود: هنگامی که کسی بدهی به ما داشته باشد، می توان قبل از دادخواست مطالبه وجه، به موجب اظهارنامه حق را مطالبه نمود. هنگامی زوجه اقدام به ترک منزل نموده و مرد مایل است قبل از الزام به تمکین وی، اقدام به دعوت او از طریق نماید. هنگامی که کسی متعهد به انجام امری در برابر دیگری باشد و در انجام آن اهمال ورزد می توان قبل از دادخواست الزام به ایفای تعهد، به موجب اظهارنامه، ایفای تعهد را از وی درخواست کرد.

در مواردی که افراد می خواهند با هم صلح و سازش کنند نیز می توان با ارسال اظهارنامه این امر را به اطلاع طرف مقابل رساند. در صورتی که دلیلی برای اثبات ادعا و مراجعه به دادگستری وجود نداشته باشد نیز می توان با استفاده از اظهارنامه و دریافت پاسخ طرف مقابل، به دادگاه مراجعه و به پاسخ طرف مقابل استناد نمود. زمانی که می خواهیم چیزی را به کسی تسلیم کنیم یا به عبارتی می خواهیم وفای به عهد کنیم اما طرف مقابل از پذیرش آن خودداری می کند، می توان با استفاده از اظهارنامه این کار را انجام داد. زمانی که طرفین معامله متعهد به معرفی داور شده باشند، و طرفین نتوانند یا نخواهند در انتخاب داور توافق کنند که این مورد از جمله می باشد.

از دیگر موارد الزامی ارسال اظهارنامه زمانی است که مستاجر به علت انقضای مدت اجاره می خواهد مورد اجاره را تخلیه کند اما موجر از تحویل گرفتن آن خودداری می کند، مستاجر باید به وسیله اظهارنامه از وی تقاضا کند که مال مورد اجاره را تحویل بگیرد. بر اساس مصوب 1359، در صورتی که مالک یا استفاده کننده، سهم خود از هزینه های مشترک آپارتمان را نپردازد، این هزینه ها بوسیله اظهارنامه مطالبه می شوند. مطابق ماده 13 قانون بیمه مصوب 1316، در صورتی که بیمه گر، بیمه را فسخ نماید، باید مراتب را به موجب اظهارنامه یا نامه سفارشی به بیمه گذار اطلاع بدهد و اثر فسخ ده روز پس از ابلاغ مراتب به بیمه گذار شروع می شود.

بر اساس ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه سرایدار، خادم، کارگر و بطور کلی هر امین دیگری چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک مبنی بر مطالبه مال امانی از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی شناخته می شود؛ فلذا طرف مقابل از امتیازات مربوط به دعوای تصرف عدوانی از جمله رسیدگی خارج از مهلت بخبرگزاری میزان- اظهارنامه، از جمله اوراق قضایی و اسناد دارای اعتباری است که شهروندان در مسائل حقوقی خود به نحوی با آن مواجه می‌شوند. ارسال اظهارنامه مقدمه‌ای رسمی برای مطالبه برخی حقوق به شیوه مسالمت‌آمیز است که منجر به کاهش طرح دعاوی در مراجع قضایی خواهد شد. میزان در این مطلب به توضیح اظهارنامه، نحوه تنظیم، ثبت و و کاربرد و فواید آن می‌پردازد.

تعریف اظهارنامه

اظهارنامه، نوشته‌ای است که طبق مقررات قانونی تنظیم می‌شود و راهی رسمی و قانونی، برای بیان خواسته و مطالبه حق، از طرف مقابل، قبل از طرح نزد مراجع حقوقی است. برخی مواقع، ممکن است، افراد نتوانند یا امکانش را نداشته باشند که برای به دست آوردن حقشان یا طلبی که از دیگران، دارند در مراجع قضایی حضور پیدا کنند و در عین حال بخواهند قبل از رفتن به دادگاه، این روند را با مصالحه طی کنند و درخواست خود را به طرف مقابل اعلام کنند.

در این حالت راه‌کاری که وجود دارد، ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل است. به عنوان مثال فردی از شخص دیگر طلبی دارد که با وجود یادآوری‌های مکرر، بدهکار حاضر به پرداخت آن نمی‌شود. در این صورت، طلبکار می‌تواند برای دریافت طلب خود اقدام به ثبت اظهارنامه نماید و با این کار قبل از طرح دعوا علیه بدهکار در دادگاه، بار دیگر به او فرصت پرداخت بدهی و ادای تعهدش، را خواهد داد. برخی اظهارنامه را به اشتباه اظهاریه هم می‌نامند. اظهارنامه، نه تنها راهی برای مطالبه رسمی حق است، بلکه افراد می‌توانند از طریق آن، آمادگی خود را برای تسلیم هر چیزی، اعم از: وجه، مال و سند را هم به طرف مقابل اعلام کنند.

اظهارنامه حاوی چه اطلاعاتی است؟

اظهارنامه حاوی اطلاعات خاصی است که باید به صورت صحیح و دقیق تکمیل شود. این اطلاعات شامل موارد زیر می‌شود:

۱-مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده: اظهارکننده (فرستنده اظهارنامه) اطلاعات هویتی خود از جمله: نام، نام خانوادگی را به همراه اقامتگاه قانونی خود، یعنی نشانی محل اقامتش را در این بخش اظهارنامه وارد می‌کند.

۲-موضوع اظهارنامه: عنوان مطلبی که در متن اظهارنامه و قسمت خلاصه اظهارات شرح داده می‌شود.

۳-مشخصات و اقامتگاه مخاطب: اظهارکننده در این بخش نام و نام خانوادگی و نشانی محل زندگی مخاطب اظهارنامه را در این بخش وارد می‌کند.

۴- خلاصه اظهارات: اظهارکننده آنچه که از طرف مقابل می‌خواهد و مدنظرش است به طرف دیگر اظهار کند را در این قسمت، توضیح می‌دهد.

۵- خلاصه جواب: در این بخش دریافت‌کننده اظهارنامه، به اظهارات فرستنده پاسخ می‌دهد.

مواد قانونی مربوط به اظهارنامه

قانون‌گذار در مواد ۱۵۶ و ۱۵۷ به موضوع اظهارنامه و شرایط آن پرداخته است. به طور کلی هرکس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید. اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاه‌ها ابلاغ می‌شود . براساس تبصره این ماده- اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاه‌ها می‌توانند از ابلاغ اظهارنامه‌هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند. طبق ماده ۱۵۷ آیین دادرسی مدنی: «در صورتی که اظهارنامه مشعر به تسلیم چیزی یا وجه یا مال یا سندی از طرف اظهارکننده به مخاطب باشد باید آن چیز یا وجه یا مال یا سند هنگام تسلیم اظهارنامه به مرجع ابلاغ، تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد، مگر آنکه طرفین هنگام تعهد محل و ترتیب دیگری را تعیین کرده باشند .