غزال زیاری: نتایج یک بررسی حکایت از آن دارد که ارتفاع قله اورست به دلیل فرسایش رودخانه‌ای به نام آرون که در نزدیکی آن جریان دارد ، حدود ۵۰ متر افزایش‌یافته است. فرآیند فرسایش باعث می‌شود که با واکنش ایزواستاتیک، ارتفاع کوه هرسال حدود ۲ میلی‌متر بیشتر شود و بدین ترتیب قله اورست به‌طور عجیبی بلندتر از سایر قله‌های هیمالیا شده است.
این فرسایش باعث واکنش ایزواستاتیک می‌شود (فرآیندی که طی آن پوسته زمین به دلیل کاهش جرم سطحی، بالا رفته و باعث افزایش ارتفاع سالانه ۲ میلی‌متری اورست می‌گردد.)
مکانیسم افزایش ارتفاع اورست
مطالعه جدید محققان دانشگاه UCL حاکی از آن است که وقوع فرسایش در دره رودخانه باعث شده تا ارتفاع قله اورست حدود ۱۵ تا ۵۰ متر بلندتر شود و به دلیل همین فرسایش هم قله اورست همچنان به رشدش ادامه می‌دهد.
نتایج این مطالعه در Nature Geoscience منتشر شد و نشان می‌دهد که فرسایش شبکه رودخانه‌ای که در حدود ۷۵ کیلومتری کوه اورست واقع‌شده ، دره بزرگی را از بین میبرد و همین اتفاق باعث می‌شود که ارتفاع کوه اورست سالانه به‌اندازه ۲ میلی‌متر افزایش یابد و در ۸۹۰۰۰ سال گذشته بین ۱۵ تا ۵۰ متر افزایش ارتفاع داشته است.
ارتفاع غیرعادی اورست
قله اورست با ارتفاع ۸۸۴۹ متر، در زبان تبتی Chomolungma یا Sagarmāthā نامیده می‌شود که به معنای الهه مادر کوه‌هاست؛ اورست بلندترین کوه روی زمین است و حدود ۲۵۰ متر بیشتر از دومین قله بلند هیمالیا ارتفاع دارد. این قله تفاوت ارتفاع محسوسی با دیگر قله‌های بلند هیمالیا دارد؛ چراکه سه قله بلند بعدی یعنی K۲، کانگچنجونگا و لهوتسه همه فقط حدود ۱۲۰ متر با یکدیگر تفاوت ارتفاع دارند.
بخش قابل‌توجهی از این ناهنجاری را می‌توان با نیروی بالابرنده ناشی از فشار از زیرپوسته زمین، پس از فرسایش رودخانه‌ای در نزدیکی اورست که حجم زیادی از سنگ‌ها و خاک‌ها دچار فرسایش می‌کند، توضیح داد. این اثر به نام بازگشت یا واکنش ایزواستاتیک شناخته می‌شود که در آن بخشی از پوسته زمین که جرمش از دست می‌دهد، خم‌شده و به سمت بالا شناور می‌شود؛ به این دلیل که با از دست دادن جرم، فشار شدید گوشته مایع زیرین، بیشتر از نیروی گرانش رو به پایین است.
این فرآیندی تدریجی است که معمولاً سالانه تغییراتی چند میلی‌متری را ایجاد می‌کند؛ اما در بازه‌های زمانی زمین‌شناسی تفاوت قابل‌توجهی را در سطح زمین رقم خواهد زد.
رشد مداوم کوه اورست
محققان دریافتند که به دلیل این فرآیند است که قله اورست در ۸۹۰۰۰ سال گذشته حدود ۱۵ تا ۵۰ متر بلندتر شده؛ چراکه رودخانه آرون در نزدیکی این قله، با شبکه رودخانه مجاورش ادغام‌شده است.
آدام اسمیت، یکی از نویسندگان این مقاله و دانشجوی دکترای علوم زمین UCL دراین‌باره گفت: «کوه اورست کوه مهمی در افسانه‌هاست و هنوز هم در حال رشد است. تحقیقات ما نشان می‌دهد که وقتی سیستم رودخانه‌ای نزدیک آن عمیق‌تر می‌شود، از دست رفتن مواد باعث می‌شود که کوه به سمت بالا قد بکشد.»
در حال حاضر رودخانه آرون در شرق کوه اورست جریان دارد و در پایین‌دست، با سیستم بزرگ‌تر رودخانه کوسی ادغام می‌شود. در طی هزاران سال گذشته، رود آرون دره بزرگی را در کناره‌هایش ایجاد کرده و میلیاردها تن خاک و رسوب را از بین برده است. دکتر جین ژن دای از دانشگاه علوم زمین چین دراین‌باره گفت: «سیستم رودخانه‌ای جالبی در منطقه اورست وجود دارد. رودخانه آرون در بالادست با دره‌ای مسطح به سمت شرق در ارتفاع بالا جریان دارد. سپس به‌طور ناگهانی به سمت رودخانه کوسی در جنوب می‌پیچد و شیب بیشتری گرفته و از ارتفاعش کاسته می‌شود. این توپوگرافی منحصربه‌فرد، نشان‌دهنده وضعیتی ناپایدار است و احتمالاً به ارتفاع شدید اورست مرتبط است.»
تأثیر منطقه‌ای فراتر از اورست
این رشد ارتفاع تنها محدود به قله اورست نیست و قله‌های همسایه ازجمله لهوتسه و ماکالو را که به ترتیب چهارمین و پنجمین قلل مرتفع جهان هستند را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. واکنش‌های ایزواستاتیک ارتفاع این قله‌ها را نیز به‌اندازه اورست افزایش می‌دهد؛ هرچند که ماکالو که نزدیک‌ترین فاصله را به رودخانه آرون دارد، نرخ افزایشی بیشتری نسبت به اورست را تجربه می‌کند.
دکتر متیو فاکس یکی از نویسندگان این مقاله گفت: «ارتفاع کوه اورست و قله‌های همسایه آن در حال افزایش است؛ چراکه سرعت واکنش ایزواستاتیک سریع‌تر از فرسایش عمل کرده و باعث افزایش ارتفاع آن‌ها می‌شود. ما با استفاده از ابزارهای جی‌پی‌اس شاهد رشد سالانه دو میلی‌متری ارتفاع آن‌ها هستیم و بدین ترتیب درک بهتری از عوامل ایجاد این فرآیند داریم.»
محققان با بررسی نرخ فرسایش رودخانه‌های آرون، کوسی و دیگر رودهای منطقه، به این نتیجه رسیدند که حدود ۸۹۰۰۰ سال پیش رودخانه آرون با شبکه رودخانه کوسی ادغام شد (فرآیندی که به آن دزدی دریایی زهکشی می‌گویند.) با این اتفاق، آب بیشتری از رودخانه کوسی عبور کرد و قدرت فرسایشی آن افزایش یافت تا خاک و رسوبات بیشتری را با خود ببرد. شسته شدن بیشتر زمین، باعث سرعت افزایش ارتفاع قله‌های کوه را بیشتر کرد.
دکتر زو هان، نویسنده اصلی دانشگاه علوم زمین چین دراین‌باره گفت: «تغییر ارتفاع کوه اورست، از ماهیت پویای سطح زمین خبر می‌دهد. فعل‌وانفعال بین فرسایش رود آرون و فشار رو به بالای گوشته زمین، باعث افزایش ارتفاع قله اورست می‌شود.»
منبع: scitechdaily
۲۲۷۲۲۷