بیماری کیسه شنا ماهی و درمان آن

بیماری کیسه هوا در ماهی ها چگونه است؟

کیسه هوا یک بخش منحصر به فرد در بدن ماهی آکواریوم است که  به کنترل شنا کمک میکند. کار اصلی کیسه هوا ماهی این است که میتواند عمق فعلی ماهی خود را در آب حفظ کند بدون اینکه شنا کردن انرژی زیادی از او بگیرد. پس در صورت مبتلا شدن ماهی های آکواریوم آب شیرین به این بیماری ماهی توانایی خود را در درست شنا کردن و زیاد شنا کردن را از دست می دهد و توانایی حفظ درست شناور ماندن در آب آکواریوم را از دست میدهد. و به همین دلیل است که این بیماری را اختلال شناوری را هم می نامند.

در بین بیماری های ماهی های آب شیرین بیماری کیسه هوا ماهی نسبت به دیگر بیماری ها شایع تر است. این بیماری ممکن است در اثر جنگ و نزاع بین ماهی ها نگهداری و غذای نامناسب، و در اثر کیفیت نا مطلوب و شرایط به وجود آید. بیماری کیسه هوا ماهی بیشتر در بین و ماهی بتا شیوع دارد و سایر نژاد ها در صورت داشتن کیسه هوا میتوانند این شکل را داشته باشند. خبر خوب برای شما این است که بیماری کیسه هوا ماهی با مراقبت و آگاهی مناسب از علل احتمالی این مشکل قابل درمان است. علل بیماری کیسه هوا ماهی در میتوند موارد زیر باشد.

این مورد میتواند از اصلی ترین دلیل های شیوع این بیماری باشد، در این حالت فشرده سازی اندام های دیگر باعث  ایجاد تداخل در عملکرد کیسه هوا میشود و مشکلات شناوری را ایجاد میکند. فشرده سازی میتواند از طریق بزرگ شدن معده که در اثر غذا خوردن زیاد است، بزرگ شدن معده در صورت توسط ماهی، بزرگ شدن کبد در اثر ، بزرگ شدن کلیه ها در اثر کیست های مختلف، در ماهی های ماده در اثر به دلیل وجود تخم ها ممکن است این فشرده سازی باشد، فشار آمدن به روده ها به دلیل یبوست باشد.

دلیل دیگر بیماری کیسه هوا ماهی عفونت است که یا از طریق باکتری است یا از . این مورد یک مشکل محیطی است که به معنی این است باید تنظیمات آب و شرایط مختلف لازم توسط مناسب برای ماهی ها فراهم شود.

آسیب های جسمی ماهی های آکواریومی:

ضربه های سختی که به بدن ماهی برخورد میکند میتواند باعث  ایجاد اختلال و مشکل در کیسه هوا شود، این مشکل در صورت افتادن ماهی شما در زمانی که دارید آب آن را عوض میکنید و یا آن را جابجا میکنید ممکن است اتفاق بیوفتد.  در اصل دلایل زیادی است که باعث این اتفاق میشود و آن را باید در فعالیت هایی که ماهی انجام میدهد جستجو کنید.

نقص بدنی ماهی در هنگام تولد:

ماهی هایی که از زمان تولد خود با مشکل بیماری کیسه هوا ماهی روبرو میشود بسیار سخت درمان میپذیرند و عموما نتیجه های خوبی هم حاصل نمیشود.

علائم و نشانه هایی روی بدن ماهی های آکواریومی ایجاد میشود که نشان دهنده وجود بیماری کیسه هوای ماهی است و ما در ادامه این نشانه ها را بررسی میکنیم:

برای شناسایی بیماری کیسه هوا ماهی تنها دو علامت واضح روی بدن ماهی وجود دارد یکی شکم باد کرده و غیر معمول و دیگری موقعیت قرار گیری ماهی هنگام شنا کردن. ماهی هایی که بیماری کیسه هوایی دارند اغلب به صورت افقی در حالی که دم ماهی از سرش بالا تر است حرکت میکند. البته بعضی از به طور عادی به این صورت در آب حرکت میکنند پس حتما نژاد ماهی خود را بررسی کیند. اگر قرار باشد هنگام شنا ماهی وضعیت مستقیمی به خود بگیرد، احتمال زیادی وجود دارد که بیماری شنا مثانه در ماهی به وجود آمده باشد.

علاوه بر علائم جسمی علائم رفتاری نیز در ماهی ها وجود دارد که میتواند به تشخیص بیماری کیسه هوا ماهی به شما کمک کنند:

ماهی هایی که به بیماری کیسه هوا ماهی مبتلا میشوند به صورت وارونه شناور میشوند، در این شرایط ممکن است شما فکر کنید ماهی مرده است اما صبر کنید و آن را دور نریزید. به راحتی میتوانید متوجه شوید که ماهی با وجود گرفتن موقعیت شناور هنوز زنده است یا مرده. علاوه بر این ممکن است ماهی در آکواریوم سخت صعود کند، به طوری که انگار دارد به ته دره میرود و بالا رفتن از سطح آن برایش سخت است یکی دیگر از علائم بیماری کیسه هوا ماهی محسوب میشود.

راه های درمان ماهی در اثر بیماری کیسه هوا:

اگر این مشکل در اثر درگیری و یا رخ داده باشد معمولا ماهی بعد از چند روز بهبود پیدا می کند. در این مدت نباید به ماهی خود غذایی بدهید و بهتر است دما را اندکی بالا ببرید و مقداری نمک بدون ید نیز به آب آکواریوم ماهی خود اضافه کنید.

اگر مشکل جدی بود باید ماهی را جدا کرده و به انتقال دهید

اگر این مشکل از طریق باکتری به وجود آمده بود میتوانید آن را با استفاده از که از میتوانید خریداری کنید، درمان کنید. برای این کار می توانید از تتراساکلین و یا سولفات نئومایسین استفاده کنید و به ازای هر 40 لیتر آب می توانید از 250 میلی گرم تتراساکلین یا استفاده کنید. دارو باید ۷ روز متوالی تکرار شود. قبل از اضافه کردن هر دوز باید ۲۵ ٪ از آب آکواریوم سیفون شود. یادتان باشد استفاده بی رویه و یا نادرست از آنتی بیوتیک ها ممکن است باعث مقاوم شدن باکتری ها و ویروس ها میشود.

کیسه شنا  کیسه ای پر از گاز است که بین مجرای گوارش و کلیه ها قرار گرفته است که اصطلاحا به طور غیر علمی به کیسه هوا مشهور است. کیسه هوا نقش کلیدی ای در حفظ شناوری و کاهش صرف انرژی برای حفظ تعادل در ماهی دارد به طوری که ماهی میتواند با وجود آن به سهولت به شناوری بپردازد اما وقتی تحت تأثیر بیماری قرار می گیرد، ماهی کنترل خود را از دست می دهد و یا وارونه یا به پهلو شنا می کند. پس شنای زیبا و آزادانه ی ماهی در کل مخزن به دلیل این کیسه ی هوا است که به آنها کمک می کند که شناور باشد و بی عیب و نقص در هر نقطه ای از مخزن شنا کنند. این کیسه ی ساده و مخروطی مانند پر از گاز های دی اکسید کربن، اکسیژن و نیتروژن، به نسبت های متفاوت نسبت به هوا است.

داشتن کیسه هوا ویژگی مشترک همه ی ماهیان نیست. بلکه برخی از ماهیان دارای کیسه ی هوا و برخی فاقد آن هستند. و همچنین تعداد آن در تمامی ماهیان یکسان نیست. بر فرض مثال در ماهیان دارتر، لامپری، هگ فیش، ماهیان غضروفی و ماهیانی که در عمق بیش از هزار متر زندگی میکنند، اندامی به نام کیسه ی هوا وجود ندارد. ماهی ها توانایی کنترل میزان هوای پر شده در اندام کیسه هوای خود را دارند. با کنترل میزان هوای موجود در کیسه ی هوا، ماهی ها می توانند در ستون آب مخزن ماهی در تمام جهات حرکت کنند. هرچه هوای بیشتری پر کنند می توانند به سمت بالا بروند و در عین حال هر چه هوای بیشتری آزاد کنند می توانند به سمت پایین حرکت کنند. همانطور که مقدار هوا تنظیم می شود وزن آنها بیش از حد تحت تأثیر قرار می گیرد و امکان حرکت در همه جهات را ممکن می کند.

 انواع کیسه هوا کدامند؟

در بسیاری از ماهیان کیسه ی هوا از دو بخش تشکیل شده است که شامل قسمت قدامی و قسمت خلفی می شود. قسمت قدامی در نیم تنه ی جلویی بدن ماهی و نزدیک به سر قرار گرفته شده است. و توسط بافت ضخیمی پوشیده شده است که امکان تغیر اندازه زیاد را به کیسه ی هوا نمی دهد. و همچنین منجر می گردد که محکم به ستون فقرات متصل بماند و به ثابت ماندن موقعیت مکانی کمک می نماید. قسمت خلفی کیسه هوا مستقیما در پشت قسمت قدامی و در نیم تنه ی عقبی بدن ماهی، نزدیک به دم، قرار دارد. که نسبت به قسمت قدامی حجم متفاوتی را داراست.

کیسه هوا دارای چهار لایه است که از خارج به داخل از رشته های الاستیک متراکم، رشته های الاستیک غیر متراکم، عضلات صاف و بافت پوششی تشکیل شده است و به علت این ساختار خاص، هیچ گازی نمیتواند از آن خروج یابد.  و به دلیل لایه ای بلور های گوانین در زیر لایه ی خارجی کیسه هوا، این کیسه نسبت به نفوذ گاز ها هم مقاوم شده است ( ضخامت کل لایه ها بین 50 تا 300 میکرون است ).

گفتن این نکته حائز اهمیت است که حجم کیسه هوا در بین ماهیان آب شور و آب شیرین متفاوت است! زیرا به واسطه ی چگالی زیاد آب دریا، به خودی خود ماهی تمایل شدیدی به شناوری بر اساس غلظت زیاد دارد.  پس در نتیجه نیازی به حجیم بودن کیسه هوا نیست. حجم کیسه در ماهیان آب شیرین 7% حجم کل بدن و در ماهیان آب شور 5% حجم کل بدن است چون تلاش کمتری لازم است تا برای شناوری انجام دهند.

از دیدگاه جنین شناسی که یکی از روش های طبقه بندی ماهیان است، کیسه هوا در اثر رشد مجرای گوارشی به سمت بیرون ایجاد میشود. کیسه هوا به طور عمده به دو صورت است که  اعم از فیزوستوم و فیزوکلیست می باشد. فیزوستوم به کیسه هوایی گفته می شود که در آن یک رابط و مجرای هوایی بین کیسه هوا و روده وجود دارد و فیزوکلیست فاقد این مجرا است اما در این نوع ماهیان هم، در مراحل نوزادی این مجرا وجود دارد و زمانی این مجرا بسته می شود که برای اولین بار به سطح آمده و هوا را ببلعند.

ماهیانی که شعاع باله ی نرم دارند، دارای کیسه ی هوای فیزوستوم هستند. فیزوستوم ها، عمدتا در برگیرنده ی ماهیانی است که در مناطق کم عمق سکونت دارند. در عمق زیاد لازم است که کیسه شنا انبساط بیشتری پیدا کند و میزان گاز بیشتری را وارد خود کند. حجم کیسه ی شنا در سطح آب، فشاری برابر با یک اتمسفر دارد که این حجم به ازای هر ده متر پایین رفتن کاهش میابد. بنابر این میزان گازی که در عمق لازم است، خیلی زیاد است، پس این ماهیان نمیتواند به عمق زیاد برود.

دسته ای از ماهیان هستند که به مالاکوپتریگیش ( Malacopterygish ) مشهورند که دارای مجرای خلفی ای که به منفذ مخرج وصل می شود، هستند. این ماهیان کیسه ی هوای خود را از طریق بلعیدن هوا پر می کنند که شامل خانواده های شگ ماهیان، آزاد ماهیان، زبان استخوانی ها، اردک ماهیان، کپور ماهیان، گربه ماهیان، کاراسین ها و مار ماهیان می باشد.

کاربرد های دیگر کیسه شنا

کیسه هوا یک اندام چند کاره است برای مثال کیسه هوا علاوه بر تنظیم شناوری در بدن ماهی، اندام تنفسی اضافی هم به حساب می آید. و دیگر در جذب صوت و شنیداری و همچنین تولید صوت نیز نقش دارد. در بعضی از ماهیان کیسه هوا گسترش پیدا کرده است و به نزدیک گوش داخلی میرسد و میتواند اختلاف ناشی از صوت را به گوش داخلی برساند. دسته ای دیگر از ماهیان هستند که دارای استخوانچه ای به نام استخوانچه وِبِر هستند که از ستون فقرات جداشده و به صورت زنجیره ای در آمده اند که این استخوانچه می تواند ارتعاشات ناشی از کیسه هوا را به گوش داخلی منتقل کنند. حتی در بعضی از موارد این استخوانچه را با استخوانچه های گوش داخلی انسان نیز مقایسه کرده اند!

از جمله این ماهیان می توان به خانواده ی کپور ماهیان و همچنین گربه ماهیان اشاره نمود.  روش های متعددی برای تولید صوت در ماهیان وجود دارد که یکی از مشهور ترین روش های آن استفاده از کیسه هواست. کیسه هوا به دو صورت به این امر می پردازد اولا از طریق خارج نمودن گاز از کیسه هوا از طریق مجرای هوایی که صدایی با طول موج بلند و فراکانس پایین و بم تولید میکند ( مانند کپور ماهیان، رفتگر ماهیان و مار ماهیان مهاجر) و ثانیا از طریق عضلات مخططی که از دیواره ی پشتی بدن به جدار کیسه ی هوا می چسبند و کیسه ی هوا را به ارتعاش در می آورند و تولید صوت می کنند (مانند شوریده ماهیان).

بیماری کیسه هوا ماهی چیست ؟

بیماری کیسه ی هوا اصطلاحی است که برای توصیف ماهی بیمار یا آسیب دیده ای است که قادر به حفظ تعادل خود در شناوری نمی باشد و در حیات خود به صورت دائم یا موقت، علائم زیر را بروز می دهد.

چه علائم و نشانه هایی دارد؟

یکی از علائم آشکار از علائم متعددی که میتوان در این بیماری به آن اشاره نمود، عدم تعادل ماهی در شناوری و مشکلات بصری در شنای ماهی، شنای یک طرفه و به پهلو خوابیدن ماهی، سر به بالا یا سر به پایین شنا کردن، وارونه شدن در هنگام شناوری، استراحت بیش از حد ماهی در کف، کج شدن آنی ماهی در حال حرکت و متورم بودن غیر متعارف شکم ماهی می باشد.

علل ایجاد این بیماری چیست ؟

علائم زیادی میتواند در این اختلال سهیم باشد اعم از سطح بالای نیترات آب، تغیرات ناگهانی دمای آب، عفونت باکتریایی وغیره بسیاری از عوامل محرک، می توانند باعث اختلالات کیسه هوا شوند. یکی از مولفه های نادیده گرفته شده کیفیت آب است. کیفیت پایین آب می تواند منجر به استرس ناگهانی و مزمن در ماهی شود که اگر این استرس ثابت باشد میتواند ماهی را مستعد ابتلا به بیماری کند. استرس به عنوان یک عامل موثر تعادل حیاتی بین موجود و محیط را از بین میبرد. که می تواند منجر به اختلالات شناوری منفی یا مثبت شود. اگر ماهی شما دچار اختلال شناوری شد، کیفیت آب باید فورا بررسی گردد و در صورت لزوم اصلاح شود. و لازم به ذکر است هر دو تا سه روز یکبار تعویض جزئی آب انجام گردد.

از سویی دیگر آسیب ناشی از درگیری یا ضربه به بدن ماهی در تانک مورد پرورش به اندازه ی کافی میتواند باعث عوارض کیسه هوا گردد. علاوه بر موارد گفته شده، پرخوری و یبوست که ناشی از رژیم نامناسب غذایی و تغذیه ی نامناسب، که یکی از شایع ترین علل این وقایع است و همچنین بلعیدن هوا می تواند باعث تورم معده یا بزرگ شدن مجرای روده شود که بر کیسه ی هوا تأثیر می گذارد. در موارد نادر، این می تواند به دلیل ناهنجاری ها یا نقص های مادرزادی اتفاق بیفتد.

منبع:

ترب

هوشمل