حکم جلب چیست؟
حکم جلب چیست؟ شرایط و نحوه دریافت و مدت اعتبار حکم جلب چقدر است؟ در دعاوی حقوقی (محکوم علیه) اگر شخصی محکوم شود، مثلا در دعاوی حقوقی فردی محکوم به پرداخت چکی گردد و محکوم له پرونده قادر به شناسایی اموال از او نباشد محکوم له میتواند از اجرای دادگاه تقاضای صدور حکم جلب او را بنماید. یا در دعاوی کیفری (متهم) اگر حضور شخص متهم در دادسرا و دادگاه الزامی باشد و وی در دادگاه یا دادسرا حاضر نشود، حکم جلب او از طرف قاضی دادگاه یا بازپرس پرونده صادر می‌گردد.
به گفته بهترین وکیل کیفری در ایران، هدف از صدور حکم جلب و یا دستور جلب، مجاب کردن فرد متهم جهت حضور در دادگاه و اجرای مراحل قانونی است. البته شخصی که حکم جلب او صادر میشود همواره متهم نیست. در برخی موارد برای انجام تحقیقات بیشتر در روند پرونده، حکم جلب شخصی که شکایتی از وی به عمل آمده است، صادر میشود.
حکم جلب دو نوع است: حکم جلب عادی و سیار.
دستور جلب عادی : به بیان ساده، اگر قاضی پرونده حکم جلب را تنها به یک کلانتری ابلاغ کند، حکم جلب صادر شده عادی محسوب میشود.
دستور جلب سیار : در دستور جلب سیار دستور جلب، به تمامی کلانتری‌های حوزه ابلاغ میشود. این نوع حکم جلب، سیار نام دارد.
هر دو نوع حکم جلب، می‌توانند در دسته‌های کیفری و یا حقوقی باشند. اگر محل حضور و آدرس فرد مجلوب مشخص باشد، حکم جلب صادره، عادی بوده و در غیر این صورت حکم جلب سیار به کلیه‌ی مراکز قضایی، فرستاده میشود. بنابراین، شرط اصلی برای صدور دستور جلب سیار، مشخص نبودن محل سکونت و یا اقامت فرد مجلوب است. مأموری که حکم جلب سیار در دست دارد، مادامی که حکم اعتبار دارد، قادر است فرد مجلوب را در تمامی نقاط حوزه‌ی جلب دستگیر کرده و نزد مقام قضایی بیاورد.
تفاوت حکم جلب و قرار جلب چیست؟
در واقع اصطلاح‌های حکم و دستور جلب با قرار جلب از نظر حقوقی و ماهوی، هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، اصطلاح‌های قرار و یا دستور جلب از نظر معنایی، صحیح‌تر هستند. زیرا در امور قضایی، واژه‌ی حکم در معنای رأی نهایی استفاده میشود. در صورتی که دستور و یا قرار جلب، به منزله‌ی رأی نبوده و برای پیگیری و اجرای روند پرونده صادر میشود.
هدف از صدور دستور جلب سیار چیست؟
قاضی پرونده، از صدور حکم جلب سیار، دو هدف مشخص دارد:
- زمانی که پس از قطعیت رای دادگاه، محکوم علیه پس از صدور اجراییه واتمام مهلت قانونی ملزم به پرداخت بدهی شود و ظرف یک ماه پس از اتمام مهلت قانونی دادخواست اعسار ارائه ننماید و محکوم له پرونده هم اموالی از او برای توقیف معرفی ننماید در این شرایط با درخواست کتبی محکوم له حکم جلب محکوم علیه صادر میشود و تا مادامی که بدهی خود را پرداخت ننماید ، در حبس می ماند.
- در جریان بررسی یک پرونده‌ی کیفری اگر حضور متهم پرونده جهت تحقیقات ضروری باشد به متهم جهت حضور ابلاغ می گردد. اگر متهم حاضر نگردد برای بار دوم بازپرس دستور جلب متهم را صادر می نماید. بنابراین قاضی پرونده برای رفع این ابهامات و انجام تحقیقات بیشتر، حکم جلب شخص و یا اشخاصی را صادر می‌کند. در چنین شرایطی، هنوز اتهام شخص و یا اشخاص مجلوب در دادگاه اثبات نشده است.
- مورد دیگر درخصوص پرونده های کیفری اگر محکوم علیه برای اجرای حکم کیفری در دادسرا حاضر نگردد.
حکم جلب سیار تحت چه شرایطی صادر میشود؟
در حقیقت، دستور جلب، در راستای فیصله دادن و اجرای حکم صادر میشود. صدور حکم جلب سیار دارای شرایطی است از جمله :
- مهم‌ترین و اصلی‌ترین شرط صدور دستور جلب سیار، شاکی پرونده، با رعایت قوانین و موازین، اقدامات مربوط به شکایت و تمامی مراحل آن را به طور دقیق و صحیح انجام دهد.
- دومین شرط، صدور حکم و رأی دادگاه است. به این معنی که پس از تکمیل پروسه‌ی شکایت توسط شاکی، در صورتی حکم جلب سیار صادر میشود که حکم محکومیت شخص را صادر کند.
- همان طور که در مطالب پیشین ذکر شد، دستور جلب سیار زمانی صادر میشود که آدرس فرد مجلوب مشخص نبوده و هیچ نشانی‌ای از وی در دسترس نباشد.
- چهارمین شرط برای صدور حکم جلب سیار این است که مجلوب از حکم صادر شده علیه خویش اطلاع داشته و بدهکار بودن خویش را بپذیرد. اگر شخص محکوم دین خودرا نپردازد و اموالی از وی برای توقیف شناسایی نشود حکم جلب سیار وی صادر میشود.
حکم جلب سیار چقدر اعتبار دارد؟
بر روی برگه دستور جلب صادره از دادگاه، تاریخی درج میشود. این تاریخ در واقع تاریخ انقضای حکم جلب است. حکم جلب سیار تا قبل از تاریخ مندرج بر روی آن معتبر است و مأمورین تا آن تاریخ قادرند شخص مجلوب (شخصی که حکم جلبش صادر شده) را دستگیر کنند. در صورتی که تا زمان سر رسیدن تاریخ مذکور، فرد جلب نگردد ، اعتبار حکم جلب باید تمدید شود. اقدام برای تمدید اعتبار حکم جلب، باید قبل از رد شدن تاریخ انقضای انجام پذیرد.
استعلام حکم جلب با کد ملی
برای پیگیری تمام پرونده‌های قضایی که علیه فردی طرح گردیده ، لازم است که شخص در سامانه‌ی ثنا ثبت نام نماید. سامانه‌ی ثنا سایت رسمی قوه‌ی قضاییه است. برای ثبت نام در این سامانه، عملیات مربوط به ثبت نام را در سایت انجام داده و سپس از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، ثبت نام خود را تکمیل نمایید و رمز شخصی خود را دریافت کنید. پس از ثبت نام در سامانه‌ی ثنا، پس از ورود با سامانه عدل ایران از طریق کد ملی و رمز شخصی ، قادر به پیگیری پرونده‌ی مربوط به خودتان هستید. استعلام حکم جلب سیار نیز از این طریق ممکن است.
انواع حکم جلب
دستور جلب حقوقی :
در صورتی که فردی در پرونده حقوقی محکوم به پرداخت مالی گردد ، پس از قطعیت حکم و صدور اجراییه و ابلاغ آن به محکوم علیه و امتناع وی از پرداخت در موعد مقرر ، و همچنین عدم شناسایی اموال محکوم علیه توسط محکوم له پرونده ، دادگاه به درخواست محکوم له دستور جلب وی را صادر می نماید و قاضی راسا و بدون درخواست محکوم له نمی توتند دستور جلب را صادرنماید.
دستور جلب کیفری :
1) چنانچه بازپرس یا دادیار حضور متهم را در تحقیقاتی مقدماتی در دادسرا ضروری بداند و با وجود ابلاغ به وی جهت حضور ظرف مهلت مقرر حاضر نشود به دستور مقام قضایی جلب میشود و دلیل آن عدم حضور متهم برای توضیح است.
2) چنانچه پس از محکومیت و اثبات مجرمیت متهم و قطعیت حکم دادگاه، محکوم علیه برای اجرای حکم حاضر نگردد قاضی اجرای احکام کیفری دستور جلب وی را صادر می نماید.
نکات ضروری در جلب سیار
- آنچه که مشخص است جلب سیار محدود به یک زمان خاص است. اگر شخص در زمان مقرر در برگه جلب، جلب نگردد امکان جلب شخص بعد از آن مهلت مقرر وجود ندارد.
- همچنین این نکته قابل ذکر است که باید در برگه جلب سیار درج گردد که اجرای حکم دادگاه میبایست در محدوده کدام شهر و استان انجام گیرد و خارج از محدوده (شهر یا استان) نمی توان به آن ترتیب اثر داد.
- شایان ذکر است در جلب سیار، مامور حق ورود به اماکن یا خانه را ندارد مگر اینکه صراحتا در برگه جلب قید شده باشد و عدم تصریح آن به معنای عدم امکان ورود مامور به خانه و یا هر مکانی برای جلب سیار می باشد.
- تنها کسی می تواند نسبت به حکم جلب اقدام نماید که ذی سمت (خواهان ، شاکی) و یا وکیل باشد و سایر افراد مجوزی برای این کار ندارند.
نحوه اجرای دستورجلب، بعد از گرفتن حکم جلب چه باید کرد؟
مطابق قوانین کیفری، پس از ابلاغ برگ جلب به کلانتری مربوطه ، مامور متهم را دعوت به حضور نزد مقام قضایی در دادسرا می نماید. چنانچه متهم از حضور امتناع نماید او را جلب و تحت الحفظ نزد مقام قضایی حاضر می نماید. علی الاصول جلب درروز انجام میشود و در صورتی متهم با محکوم علیه در منزل یا مکانی مخفی شده باشد، مامور باید حکم ورود به مکان را از مقام قضایی اخذ نمایند.
نحوه دریافت حکم جلب
در موضوعات حقوقی و در صورت محکومیت قطعی محکوم علیه به پرداخت مبلغی مثلا وجه چک یا نفقه زوجه یا مهریه … و در صورتی که شخص از اجرای حکم در مرحله اجرای حکم امتناع نماید و محکوم له قادر به شناسایی اموال وی نگردد میتواند با درخواست کتبی ضمن لایحه از دادگاه تقاضای صدور برگ جلب را به دلیل عدم پرداخت بدهی را بنماید.
در موضوعات کیفری ، چنانچه علیه فردی شکایت کیفری طرح شده باشد طبق روال جهت حضور در دادسرا برای ادای توضیح به وی ابلاغ می گردد چنانچه برای بار اول بدون عذر موجه در دادسرا حاضر نشود برای بار دوم به دستور مقام قضایی جلب می گردد. پس از قطعیت حکم و در مرحله اجرای حکم کیفری ، ابلاغیه جهت اجرای حکم کیفری به محکوم علیه می گردد در صورت عدم حضور قاضی اجرای احکام کیفری دستور جلب محکوم علیه کیفری را صادر می نماید.
حکم جلب سیار با نیابت قضایی
مقام قضایی تنها در حوزه قضایی محل فعالیت خود می تواند دستور جلب سیار صادر نماید. بنابراین در صورتی که متهم خارج از حوزه قضایی دادگاه اقامت داشته باشد صدور این دستور فاقد مجوز قانونی است مگر اینکه مقام قضایی به مرجع قضایی صالح محل اقامت متهمی که خارج از حوزه قضایی خویش است نیابت قضایی بدهد.
سخن پایانی
شرایط و قوانین مذکور، به صورت کلی بودند. در واقع حکم جلب سیار نیز مانند باقی امور قضایی، ابعاد دیگری نیز دارد. در اجرای تمامی پرونده‌های کیفری و حقوقی، احاطه داشتن بر این بند و تبصره‌ها الزامی بوده و در این شرایط، بهترین و درست‌ترین عمل، رجوع به و دریافت مشورت و راهنمایی از وی است.