راهکارهای پیشگیری از بیماری زردی کودکان: راهنمای جامع برای مادران

زردی نوزاد چیست؟ + شرایط اجاره دستگاه زردی نوزاد در جنوب تهران

به نقل از اَلوزردی زردی نوزاد پس از تولد به علت شیر مادر یا عوامل فیزیولوژی موجود درون بدن نوزاد ایجاد شود. در کودکان بالای ۲ تا ۳ سال و همچنین افراد بزرگسال، کبد به راحتی فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد. اما در نوزادان به گونه‌ای نوعی نارسایی در فعالیت‌های کبد وجود دارد که باعث می‌شود تجزیۀ ماده‌ای به نام «بیلی ‌روبین» به خوبی صورت نگیرد.

«بیلی روبین» خود از تجزیۀ خون ایجاد می‌شود و باید از بدن دفع شود. «بیلی روبین» به همراه ماده‌ای به نام «بیلی وردین» عامل اصلی رنگ ادرار و مدفوع در بدن انسان است. هنگامی که «بیلی روبین» در کبد تجزیه می‌شود، باید وارد روده‌ها شده و از طریق روده‌ها دفع شود. در نوزادانی که تازه متولد شده‌اند، به دلیل عدم توانایی کبد در تجزیه و از بین بردن «بیلی روبین» امکان دارد که این ماده در خون و بدن تجمع پیدا کند.

 اقدامات اشتباه والدین در زمان ابتلای نوزاد به زردی

یکی از اقدامات اشتباهی که ممکن است بسیاری از مادران باردار در زمان بروز زردی نوزاد انجام دهند، قطع شیردهی و خوراندن دارو به نوزاد است. در حالی که نوزاد به مرور زمان و با استفاده روش‌های مختلف پزشکی، به تدریج کاملاً درمان خواهد شد. علت این موضوع این است که کبد پس از مدت کوتاهی تکامل پیدا کرده و فعالیت‌های خود را به درستی انجام می‌دهد. البته این موضوع به این معنا نیست که «بیلی ‌روبین» به هیچ وجه ضرری برای نوزاد ندارد.

اساساً بیماری زردی در نوزاد از ۷ روز تا ۲۱ روز ادامه پیدا می‌کند و طی این دوران نوزاد باید تحت درمان کامل قرار بگیرد. بسیاری از نوزادان طی این بازه زمانی درمان می‌شوند؛ اما نوزادانی هستند که بیماری زردی آنها پس از این دوره نیز ادامه پیدا کرده و در این حالت موضوع نگران کننده خواهد بود. در صورتی که بیماری زردی برای مدت طولانی درون بدن نوزاد باقی بماند، ممکن است سبب فلج شدن نوزاد یا اختلالات دیگر شود که جبران ناپذیر خواهند بود؛ بنابراین زردی نوزاد را به هیچ وجه دست کم نگیرید و حتماً برای جلوگیری از زردی نوزاد اقدام کنید.

دلایل ایجاد بیماری زردی در نوزاد

بیماری زردی به صورت اتفاقی در نوزادان ایجاد نمی‌شود؛ بلکه دلایل زیادی سبب می‌شود که نوزاد پس از تولد دچار بیماری زردی شود. به همین دلیل جلوگیری از زردی نوزاد یکی از مهمترین مراحل در دوران بارداری و پس از زایمان است.

• بخش اعظمی از دلایل خطر ابتلا به زردی نوزاد مربوط به زمان بارداری و فعالیت‌های مادر است. بخشی از آن نیز به زمان پس از زایمان مربوط می‌شود. به عنوان مثال زردی شیر مادر یکی از عواملی است که پس از زایمان می‌تواند باعث ایجاد زردی در نوزاد شود.
• به طور معمول در صورتی که نوزادان قبل از ۳۷ هفته به دنیا بیایند، خطر ابتلا به زردی در آنها افزایش پیدا خواهد کرد.
• همچنین نوزادان پس از تولد باید بتوانند به مقدار زیادی شیر مصرف کنند. در صورتی که مادر شیردهی زیادی نداشته باشد، بهتر است برای جلوگیری از بروز زردی نوزاد به کودک شیر خشک بدهد. در صورتی که نوزاد به مقدار کافی شیر دریافت نکند، تکامل اعضای بدن او سریع انجام نخواهد شد؛ بنابراین مممکن است به زردی مبتلا شود.
• یکی دیگر از دلایلی که ممکن است باعث ایجاد زردی در نوزاد شود. تفاوت گروه خونی مادر و فرزند است. در این حالت مقدار زیادی گلبول قرمز در بدن از بین می‌رود و تجزیه شده و بقایای حاصل از تجزیه، موادی مثل «بیلی ‌روبین» خواهد بود. بنابراین مقدار «بیلی روبین» در خون افزایش پیدا خواهد کرد و نوزاد به زردی مبتلا خواهد شد.

علائم تشخیص زردی در نوزاد

اگر مراحل جلوگیری از ایجاد زردی در نوزاد را انجام نداده‌اید و بابت ابتلای نوزاد به بیماری زردی نگران هستید، می‌توانید چند روز اول پس از تولد نوزاد، علائم او را چک کنید. بررسی این علائم به شما کمک می‌کند در صورتی که نوزاد در خطر ابتلا به زردی قرار گرفته باشد، خیلی زود آن را تشخیص داده و از تشدید آن جلوگیری کنید.

یکی از روش‌های ساده برای تشخیص زردی در نوزاد تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم نوزاد است. در این حالت رنگ پوست و سفیدی چشم به سمت رنگ زرد متمایل می‌شود. به مرور زمان این تغییر رنگ در همه جای بدن کودک پخش می‌شود و شما می‌توانید مطمئن شوید که کودک به بیماری زردی مبتلا شده است. نکته‌ای که اهمیت بسیار زیادی دارد، در رابطه با نوزادان تازه متولد شده است، در این نوزادان معمولاً بیماری زردی نسبت به نوزادانی که چند ماه از تولد آنها گذشته است، شدت بیشتری دارد.

روش‌های جلوگیری از ایجاد زردی نوزاد

در ادامۀ این مطلب از مجموعه اَلوزردی به بررسی روش‌هایی جهت جلوگیری از ایجاد زردی نوزاد پرداخته و هر یک را به طور کامل شرح می‌‌دهیم.

 ۱.رعایت رژیم غذایی در دوران بارداری

 در دوران بارداری هر گونه مواد غذایی که توسط مادر مصرف می‌شود، در بدن تجزیه شده و به نوعی با شکل گیری ساختار جسمی و تغذیۀ نوزاد در ارتباط است. به همین دلیل در دوران بارداری، مادر باردار باید بیشتر به تغذیۀ خود توجه کند؛ زیرا با داشتن یک رژیم غذایی مناسب، بویژه از هفته ۳۵ به بعد ممکن است  باعث جلوگیری از ایجاد زردی نوزاد پس از تولد شود. اما مصرف این مواد قبل از هفته ۳۵ بعید است برای جلوگیری از زردی نوزاد مؤباشند.

• یکی از مهمترین نکاتی که در رابطه با جلوگیری از زردی نوزاد وجود دارد، این است که مادر باردار باید طی دوران بارداری از خوردن افراطی غذاهای با طبع گرم پرهیز کند. برخی از مادران باردار به این موضوع بی توجه هستند و مقدار بسیار زیادی غذاهایی با طبع گرم مصرف می‌کنند. این موضوع علاوه بر اینکه بر سلامت جنین تأثیر بسیار بدی می‌گذارد، پس از تولد نوزاد نیز خطر ابتلا به زردی را افزایش خواهد داد. در زمان بارداری مادر، جنین بسیار تحت‌ تأثیر مواد تجزیه شده در بدن قرار می‌گیرد.
• یکی دیگر از مواد غذایی که ممکن است خطر ابتلا به زردی در نوزاد را افزایش دهد، ادویه جات هستند که طبع گرم دارند. مادران باردار تصور می‌کنند مصرف مکرر ادویه هیچگونه ضرری برای جنین ندارد؛ ولی در صورت مصرف زیاد ادویه‌جات، خطرساز باشد.
• همچنین در صورتی که مادر باردار داروهای شیمیایی خطرناک مصرف کند، این مواد شیمیایی در بدن تجزیه شده و از طریق گردش خون به جنین منتقل می‌شود. علاوه بر ایجاد زردی، ممکن است بسیاری از بیماری‌های خطرناک و اثرات جبران ناپذیری برای جنین ایجاد کند که ممکن است برخی از بیماری‌ها تا پایان عمر همراه جنین باقی بمانند.

۲.رعایت رژیم غذایی در دوران شیردهی

رژیم غذایی در دوران شیردهی بیش از دوران بارداری در جلوگیری از ایجاد زردی نوزاد نقش دارد. هنگامی که نوزاد متولد می‌شود، به طور کامل از شیرمادر و گاهی شیرخشک تغذیه می‌کند و همۀ ویتامین‌ها و پروتئین‌های بدن نوزاد توسط شیر مادر تأمین می‌شود.هنگامی که مادر غذای معمولی مصرف می‌کند، مواد موجود در غذا تجزیه شده و صرف نظر از سالم یا ناسالم بودن، وارد شیر می‌شود. به همین دلیل تغذیۀ مادر شیرده در روز های اول تولد که هنوز دستگاه گوارش نوزاد و کبد  او تکامل پیدا نکرده است اهمیت بسیار زیادی در جلوگیری از زردی نوزاد دارد. پس توصیه می کنیم موارد زیر را در هفته های اول تولد رعایت کنید:

• برای اینکه نوزاد به علت تغذیۀ نامناسب مادر در زمان شیردهی، دچار زردی نشود، پیشنهاد می‌شود مادر شیرده از غذاهایی استفاده کند که خیلی زود جذب بدن می‌شوند. برخی از مواد غذایی برای مدت‌های طولانی در معده باقی مانده و فرآیند جذب و هضم آنها بسیار دیر اتفاق می‌افتد. این موضوع باعث می‌شود مواد مضر این مواد غذایی وارد گردش خون شده و به درون شیر مادر راه پیدا کند. بسیاری از غذاهای چرب اینگونه بوده و برای نوزاد تازه متولد شده ضرر بسیار زیادی خواهند داشت.
• افراط در مصرف غذاهایی با طبع گرم و ادویه‌ها مانند دوران بارداری، ممکن است باعث ایجاد زردی در نوزاد شود. یکی از ادویه‌هایی که مخصوصاً در زمان شیردهی باید از مصرف آن خودداری کنید، فلفل است. فلفل درون مواد غذایی از تکامل کبد نوزاد جلوگیری کرده و آسیب بسیار زیادی به نوزاد وارد می‌کند. بنابراین بهتر است از ادویه جاتی مثل فلفل به صورت متعادل استفاده کنید.
• همچنین سعی کنید مواد خوراکی مثل سیر نیز در زمان شیردهی مصرف نکنید.

۳.شیردهی مکرر

تا زمانی که پزشک اعلام نکند، شیردهی به نوزاد را متوقف کنید، به هیچ وجه با مشاهدۀ علائم زردی در نوزاد شیردهی را قطع نکنید. در واقع شیر مادر یکی از عوامل کمک ‌کننده به تکامل سلول‌های کبدی است. بنابراین در صورتی که مادر با مشاهدۀ ایجاد زردی در نوزاد، شیردهی را قطع کند، فرآیند تکامل کبد مدت بیشتری طول می‌کشد؛ بنابراین تجمع «بیلی ‌روبین» در روده‌ها افزایش یافته و پیشرفت زردی نیز ادامه خواهد داشت. سعی کنید به طور مکرر به کودک شیر بدهید؛ شیر مادر در روزهای اول پس از تولد، برای همۀ اندام‌های بدن نوزاد مفید است.

روش‌های درمان زردی نوزاد

در ادامۀ این مطلب از مجموعه اَلوزردی روش‌های درمان زردی نوزاد بیان خواهد شد؛ البته توجه داشته باشید انجام هر یک از درمان‌ها صرفاً اید طبق تجویز پزشک انجام شود. این موارد جهت آشنایی شما با راه‌های درمان زدی نوزاد بیان شده است.

۱.استفاده از عرق کاسنی

 سعی کنید به هیچ وجه بدون مشورت پزشک دارویی را به نوزاد ندهید یا فعالیت خاصی را برای درمان زردی کودک انجام ندهید. در صورتی که پزشک شما تأیید کرد، عرق کاسنی می‌تواند یک ماده مؤثر برای درمان زردی نوزاد باشد. به دلیل اینکه زردی نوزاد در بیشتر مواقع به علت نارسایی سلول‌های کبدی ایجاد می‌شود و ممکن است صفرا باعث آسیب به بدن نوزاد شده باشد، به همین دلیل عرق کاسنی می‌تواند در درمان زردی نوزاد مؤثر باشد. زیرا عرق کاسنی به فعالیت سلول‌های کبدی کمک زیادی می‌کند.البته عرق کاسنی را به صورت مستقیم به نوزاد نمی دهید و صرفا مصرف مادر و شیردهی مکرر او باعث تاثیر این ماده بر زردی نوزاد می شود.

۲.قطع شیردهی برای ۲۴ ساعت

قطع شیر دهی برای ۲۴ ساعت، یکی از مواردی است که معمولاً پزشکان برای جلوگیری از زردی نوزاد به مادر شیرده پیشنهاد می‌کنند. این احتمال وجود دارد که زردی نوزاد پس از مدتی بهبود پیدا کند. اگرچه در بیشتر مواقع پیشنهاد می‌شود شیردهی به هیچ وجه قطع نشود. معمولاً زمانی که زردی نوزاد بیشتر از ۲۱ روز ادامه پیدا کرده و تشدید شود، نیاز است که شیردهی متوقف شود و از روش‌های دیگری برای درمان نوزاد استفاده شود.